بسم الله الرحمن الرحیم

بهداشت و کمکهای اولیه

شناخت اولیه داروهای مسکن و التیام بخش

استاد: دکتر محمد زاده

گردآورنده: فرشته صابر

معرفی آرامبخش ها

• آرامبخش ها گونه ای از دارو ها هستند که باعث بوجود آمدن احساس رضایت و تسکین در فرد مصرف کننده می شود. این داروها اغلب برای افرادی که به بیماری های روانی و یا عصبانیت های شدید مبتلا هستند تجویز می شود. همچنین آرام بخش ها برای عمل های جراحی، خواب آوری، و یا کاهش دادن میزان عوارض خماری در افرادی که تحت سم زدائی اعتیادهای مصرفی هستند نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
• آرام بخش ها منحصرا به شکل قرص یا کپسول تولید می شوند. این داروها از طریق تاثیر بر سیستم مرکزی اعصاب، فعالیت های بدن را کند کرده و به مصرف کننده احساس آرامش و یا خواب آلودگی می دهند. آن ها سرعت فرایندهای عادی مغز را کاهش داده و تاثیراتی همچون سطحی شدن تنفس، صحبت کردن بریده بریده، کندی، خستگی، سردرگمی، و گشاد شدن مردمک چشم از خود به جای می گذارند. همه داروهای خواب آور، شل کننده، ضد اسپاسم، مسکن، و یا داروهای مخصوص افراد روانپریش در زمره دارو های آرام بخش قرار می گیرد.
• آرام بخش ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: آرام بخش های قوی، و آرام بخش های ضعیف. آرام بخش های قوی در حقیقت در زمره داروهای ضد روانپریشی قرار می گیرند چراکه اغلب برای درمان اختلالات روانی مانند شیزوفرنی استفاده می شوند. داروهای آرامبخش تحت نام های تجاری ملاریل، هالدول، ناوانه، تورازین، پرولیکسین تولید می شوند. داروهای آرامبخش ضعیف در دسته بنزودیازپین ها قرار می گیرند و تحت عنواینی چون زاناکس، والیوم، لیبریوم، آتیوان، کلونوپین تولید می شوند. از این دارو ها برای درمان اختلالات روانی و عصبی، خماری اعتیاد، بی خوابی، اسپاسم های عضلانی، و تشنج استفاده می شود.
• در دز هایی که برای مصارف درمانی استفاده می شوند، آرامبخش ها تاثیراتی چون تسکین دادن اضطراب و عصبانیت و یا کنترل احساسات از خود به جا می گذارند. بسیاری از داروهای آرام بخش برای کمک به خواب بهتر و راحت تر مورد استفاده قرار می گیرند. با افزایش دوز مصرف، میزان کند شدن مکانیزم بدن نیز افزایش پیدا کرده و بدن دچار حالت لختی، خواب آلودگی، آشفتگی ذهنی، و ناتوانی جسمی می شود. بسیاری از افراد پس از مصرف قرص های آرام بخش دچار حالات بی حالی، خواب آلودگی و سرگیجه می شوند. سایر عوارض جانبی این دارو ها عبارت است از: کاهش انگیزه، تحریک پذیری، حالت تهوع، سردرد، بثورات پوستی، اختلال در عملکرد جنسی، بی نظمی قاعدگی، لرزش، از دست دادن یا افزایش اشتها، بی حالی و خواب آلودگی بیش از حد، و رویاهای زنده (توهم). استفاده دائمی و طولانی مدت قرص های آرام بخش باعث به وجود آمدن وابستگی جسمی و روحی شده و می تواند اعتیادآور باشد. نحوه اعتیاد به آرام بخش ها مشابه اعتیاد به باربیتورات ها می باشد.

      عوارض و تاثیرات آرامبخش ها

• از مهمترین تفاوت بین آرام بخش های قوی و ضعیف این است که مصرف دائمی و طولانی مدت نوع ضعیف، به منظور شادی و سرخوشی، آنان را در معرض سوء استفاده از مواد قرار داده و باعث توسعه یافتن بیماری اعتیاد می شود. بعلاوه به دلیل این که این نوع داروها به طور گسترده ای توسط پزشکان تجویز می شوند، مصرف کنندگان اغلب به راحتی قادر به تهیه آن هستند. برخی از مصرف کنندگان آرام بخش ها را به صورت تفریحی، و یا به صورت همزمان با سایر مواد کند کننده بدن مانند هروئین مصرف می کنند که می تواند خطرات زیادی برای سلامتی فرد به همراه داشته باشد.
• عوامل متعددی در شکل گیری اعتیاد به قرص های آرام بخش دخیل هستند. افرادی که به طور دائمی از این داروها استفاده می کنند به تدریج به آن وابسته شده و برای دستیابی به همان میزان آرامش قبلی، مجبور به مصرف میزان بیشتری از آن هستند. با مصرف دوزهای بالاتر، فرد دچار تلورانس و مقاومت بدن شده و نه تنها به مصرف آرام بخش ها وابسته می شود، بلکه میزان مصرف خود را نیز دائما افزایش می دهد. عامل دیگری که باعث وابستگی افراد می شود، بعد روانی نیاز به مصرف است. برای مثال افرادی که برای درمان عصبانیت تحت تجویز قرص های آرامبخش قرار می گیرند، از نظر روحی نیز به آن وابسته شده و عادت می کند تا برای پیشگیری از بروز عصبانیت، همواره به قرص های آرام بخش پناه ببرند. این افراد به احساس آرامش و نشئگی ناشی از مصرف مواد وابسته شده و به سرعت باعث رشد و توسعه بیماری اعتیاد می شوند. معتادان به آرام بخش ها استفاده از این قرص ها را به عنوان یک راه حل موقت برای تسکین دردهای جسمی و روحی خود انتخاب کرده و خواه ناخواه مرز بین مصرف درمانی، و سوء استفاده از مواد را گم می کنند. همی امر سبب می شود که به راحتی در دام چرخه اعتیاد گرفتار شده و باعث گسترش هرچه بیشتر این وابستگی شوند.
• استفاده غیر قانونی و سوء مصرف داروهای آرام بخش علاوه بر اثرات روحی، آسیب های جسمی فراوانی نیز به فرد وارد می کند. این داروها مکانیزم عادی فعالیت بدن را مختل کرده و در صورت مصرف مداوم می توانند به مرگ منجر شوند. همچنین از نظر اجتماعی نیز وابستگی به داروهای آرام بخش مشکل زا بوده و می تواند باعث لطمه وارد شدن به سایر جنبه های زندگی فرد معتاد از جمله خانواده، کار و امور مالی شود و تا زمانی که وی به مصرف اینگونه قرص ها ادامه داده و برای درمان خود به پزشک معالجه نکند، بیماری او درمان نخواهد شد.
• در صورت قطع مصرف مواد آرامبخش و یا تصمیم به ترک اعتیاد، بدن از خود واکنش نشان داده و وابستگی شدید خود به این داروها را به صورت عوارض خماری ظاهر می کند. نشانه های خماری در افراد مختلف، بسته به میزان مصرف با سایرین متفاوت است. به دلیل شدت عوارض و خطرات احتمالی که خماری به همراه دارد، توصیه می شود که این مرحله تحت نظر و نظارت پزشک متخصص صورت بگیرد. نشانه های خماری بدن حدودا ٦ الی ٣٦ ساعت بعد از آخرین بار مصرف آغاز شده و یک الی دو روز بعد از آعاز به نقطه اوج خود می رسد. در شرایط خاصی، برای کاهش دادن میزان فشار ناشی از خماری در معتادان به قرص های آرام بخش، داروهای خاصی توسط پزشک تجویز می شود. برخی از نشانه های خماری عبارتند از: تشنج، حملات روانی، لرز، گرگرفتگی، از دست دادن اشتها، تعریق شبانه، تنفس سریع، گیجی، توهم، درد عضلانی، تحریک پذیری و خشم.  

عوارض دارو های آرام بخش چیست؟!

داروهاى آرامبخش داروهاى ضد اضطراب هستند که خاصیت آرام کننده و یا خواب آور دارند. به این ها اغلب داروهاى آرامبخش خفیف مى گویند تا تفاوتى میان آن ها و داروهاى آرامبخش عمده ایجاد شود.

قرصهای آرام بخش (TRANQUILIZERS / SEDATIVES) داروهایی میباشند که با سرکوب سیستم اعصاب مرکزی (CNS) باعث ایجاد آرامش، تمدد اعصاب، کاهش اضطراب و استرس، خواب آلودگی، سرخوشی، کندی تنفس، کاهش حس تعادل، شل شدن عضلات، قضاوت مختل و واکنشهای کند و مردد می شوند. مصرف دوز بالای این دسته از داروها میتواند به از دست رفتن هوشیاری و حتی مرگ بیانجامد.

اغلب داروهاى آرامبخشى که تجویز مى شوند از خانواده داروهاى بنزودیازپین هستند. هم داروهاى آرامبخش عمده و هم داروهاى ضد افسردگى مى توانند تأثیرات آرامش بخشى داشته باشند. بسیارى از پزشکان براى درمان اضطراب از این داروها استفاده مى کنند. اما گروه دیگرى هم از داروها وجود دارند که براى درمان اضطراب تجویز مى شوند. این ها به بتابلوکر مشهور هستند. از این داروها بیشتر براى درمان فشار خون زیاد و براى تنظیم ضربان قلب استفاده مى شود. این داروها در ضمن از شدت اضطراب مى کاهند لرزش دست ها و سایر اندام هاى بدن را متوقف مى سازند و از تندى ضربان قلب مى کاهند.

استفاده از آرام بخش هاى خفیف در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ بالا گرفت. تخمین زده مى شد که از هر ۵۰ نفر یک نفر به صورت شبانه روز و براى تمام مدت سال داروى آرامبخش مصرف مى کند. اشخاص بالاى ۷۵ سال و زنان میان سال بیشترین مصرف کنندگان این داروها بودند. زنها در مجموع دو برابر مردها قرص آرامبخش استفاده مى کنند. علتش این است که زنها در مقایسه با مردها بیشتر به پزشک مراجعه مى کنند و از اضطرابشان حرف مى زنند.

داروهاى آرامبخش نه تنها براى درمان استرس و تنش مورد استفاده قرار مى گیرند، بلکه به آرامش عضلات نیز کمک مى کنند و به همین دلیل پس از وارد آمدن جراحت و آسیب به بدن مى توان از آن ها به طرز مؤثرى استفاده کرد.

متخصصان بیهوشى قبل از بیهوش کردن بیماران به منظور عمل جراحى، داروهاى آرام بخش به آن ها تزریق مى کنند. البته مصرف داروهاى آرام بخش مى تواند با عوارض جانبى متعددى رو به رو گردد. از جمله این عوارض جانبى مى توان به سرگیجه، حافظه و تمرکز ضعیف، تار شدن دید چشم، سردرد و احساس بیمار بودن اشاره کرد. اشخاص سالمند در مقایسه با سایرین بیشتر با عوارض جانبى مصرف داروهاى آرام بخش مواجه مى شوند. کاهش هشیارى مى تواند روى کار شخص تأثیر نامطلوب بر جاى بگذارد. کسى که داروهاى آرام بخش مصرف مى کند ممکن است لازم باشد از کار کردن با ماشین آلات و یا رانندگى خوددارى ورزد .

زنان یا مردان؟!

چرا زنان معمولا بیشتر از مردان بی خواب می شوند. تغییر میزان ترشح هورمون ها، کاهش میزان هورمون استروژن، نوع شغل و شیوه زندگی، افسردگی و اضطراب و نیز افزایش سن از عوامل موثر در بی خوابی خانم هاست. به همین دلیل می بینیم که اختلالات خواب در زنان مسن، شایع تر از مردان مسن است. اضافه وزن نیز احتمال ابتلای زنان به اختلالات خواب را افزایش می دهد.

دسته بندی آرام بخش ها:

۱- بنزودیازپین ها (BENZODIAZEPINES): آرام بخش، خواب آور، ضد اضطراب، ضد تشنج، فراموشی آور و شل کننده عضلات میباشند.

Diazepam  دیازپام
Oxazepam  اکسازپام
Lorazepam  لورازپام
Chlordiazepoxide  کلردیازپوکساید
Alprazolam  آ لپرازولام
Bromazepam  برومازپام
Clobazam  کلوبازام
Clonazepam  کلونازپام
Clorazepate  کلرازپام
Estazolam  استازولام
Flunitrazepam  فلونیترازپام
Flurazepam  فلورازپام
Halazepam  هالازپام
Ketazolam  کتازولام
Loprazolam  لوپرازولام
Lormetazepam  لورمتازپام
Medazepam  مدازپام
Midazolam  میدازولام
Nitrazepam  نیترازپام
Nordazepam  نوردازپام
Prazepam  پرازپام
Quazepam  کوآزپام
Temazepam  تمازپام
Tetrazepam  تترازپام
Triazolam  تریازولام

۲-باربیتورات ها(BARBITURATES): آرام بخش، خواب آور، ضد تشنج و بی هوش کننده میباشند. باربیتوراتها قوی تر از بنزودیازپین ها میباشند و امروزه عمدتا به عنوان داروی ضد تشنج و القاء کننده بی هوشی مصرف میگردند.

Sodium Amyta Amobarbital) (آموباربیتال
Aprobarbital   آپروباربیتال
Butabarbital   بوتاباربیتال
Butalbital   بوتالبیتال
  Hexobarbital  هگزوباربیتال
Methylphenobarbital  متیل فنو باربیتال
Pentobarbital  پنتوباربیتال
Phenobarbital  فنوباربیتال
Secobarbital  سکوباربیتال
Sodium thiopental  سدیم تیوپنتال
Talbutal تالبوتال
Thiobarbital تیوباربیتال

۳-داروهای ضد افسردگی(ANTIDEPRESSANT): ضد افسردگی و ضد اضطراب بوده و برخی از آنها (سه حلقه ای ها) برای تسکین دردهای مزمن تجویز میگردند.

Fluoxetine فلوکستین
Sertraline سرترالین
Venlafaxine ونلافاکسن
Citalopram سیتالوپرام
Paroxetine پاروکستین
Escitalopram اسیتالوپرام
Fluvoxamine فلووکسامین
Duloxetine دولوکستین
Bupropion بوپروپیون
Amitriptyline آمیتریپتیلین
Dothiepin دوتیپین

۴-آنتی هیستامین ها(ANTIHISTAMINES): کاهنده واکنشهای حساسیتی و آرام بخش میباشند. برخی آنتی هیستامین های خواب آور و آرام بخش عبارتند از:

diphenhydramine دیفن هیدرامین
dimenhydrinate دیمن هیدرینات
doxylamine دوکسیلامین

۵- ضد روان پریشی ها(ANTIPSYCHOTICS): در درمان اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، اختلالات هذیانی، جنون ها و دیگر اختلالات روان پریشی تجویز میگردند. (از ذکر آنها خودداری میکنیم)

۶- سایر قرصهای آرام بخش و خواب آور:

zolpidem زولپیدم
alpidem آلپیدم
Zaleplon زالپلون
eszopiclone اسزوپیکلون
ramelteon راملتیون
methaqualone متاکوآلون
ethchlorvynol اتکلروینول
chloral hydrate کلرال هیدارت
meprobamate مپروبامات
glutethimide گلوتی تیمید
methyprylon متیپریلون
gamma-hydroxybutyrate گاما هیدروکسی بوتیرات
ethyl alcohol اتیل الکل
diethyl ether دی اتیل اتر
methyl trichloride متیل تری کلراید
Zopiclone زوپیکلون

موارد مصرف دارو های آرام بخش:

۱-کاهش استرس و اضطراب.
۲-درمان بی خوابی.
۳- تسکین و کاهش گرفتگی و تنش عضلات.
۴-کاهش علایم محرومیت از الکل و مواد مخدر.
۵-درمان حملات وحشت زدگی.
۶-تسهیل تستهای تشخیص پزشکی نظیرآندوسکوپی.
۷-افزایش اثر بی حس کننده های موضعی و بیهوشی عمومی.
۸-درمان پسیکوز (روان پریشی)
۹-فراموشی پیش گستر قبل از اعمال جراحی.

موارد منع مصرف دارو های آرام بخش:

۱-همراه با الکل و سایر مواد مخدر و روانگردان.
۲-ناهماهنگی حرکتی و ضعف عضلانی.
۳-کاهش اکشیژن خون.
۴-آب سیاه (گلوکوم)
۵-وقفه تنفسی حین خواب (آپنه)
۶-حساسیت به آرام بخش ها.
۷-نارسایی شدید کلیوی (دیالیز)
۸-افسردگی شدید (تمایلات خودکشی)
۹-بیماریهای مزمن تنفسی.
۱۰-نارسایی شدید کبدی نظیر سیروز کبدی.
۱۱-حاملگی و شیردهی.(تحت نظر پزشک)
۱۲-افراد بالای ۶۵ سال(تحت نظر پزشک)

عوارض کلی داروهای آرام بخش:

تغییرات فیزیکی :

۱٫ کم اشتهایی /کم شدن وزن یا اضافه وزن
۲٫ سست و بدترکیب شدن
۳٫ ضعف و سستی
۴٫ استفراغ، حالت تهوع ، گرفتگی ماهیچه های شکم
۵٫ خشک شدن دهان
۶٫ درد یا سوزش قلب و معده
۷٫ یبوست
۸٫ سردرد

تغییرات ذهنی وروانی :

۱٫ سرگیجه
۲٫ خواب آلودگی و کسالت
۳٫ سراسیمگی وآشفتگی
۴٫ کج خلقی
۵٫ ضعف حافظه ( در طی زمانی که اثر دارو موجود است .حدود۸ ساعت)
۶٫ کابوس

• هشدار : در شرایطی که تغییرات بسیار مشخص و معلوم باشد ممکن است این علائم، نشانه اوردز شدن ،مصرف بیش از حد دارو باشد.

اثرات آرام بخش ها:

۱٫ ضد اضطراب (ANXIOLYTIC)

2. خواب آور (HYPNOTIC)

3. ضد اسپاسم (گرفتگی(ANTISPASMODIC))

4. ضد تشنج (ANTICONVULSANT)

5. فراموشی آور (AMNESIC)

عوارض جانبی دارو هایآرام بخش:

۱-خواب آلودگی و خستگی صبح روز بعد از مصرف.در صورت بروز این علایم از رانندگی و کار کردن با ماشین آلات خودداری کنید.

۲-عدم هماهنگی عضلات، ضعف، سرگیجه، گیجی، آلرژی، تاری دید، توهم، بی حالی، تعریق، خشکی دهان، بثورات جلدی و سر درد.

۳-اشکال در گفتار، حافظه و قضاوت.

۴-حالت تهوع، استفراغ و سوزش سردل.

۵-ایجاد فراموشی پیش گستر(خاطرات اخیر به یاد نمی مانند)

۶-خشونت طلبی و پرخاشگری،بی خوابی، تحریک پذیری، افسردگی و اختلال در حفظ تعادل.

عوارض بلند مدت دارو های آرام بخش:

۱-ایجاد تحمل(TOLERANCE): به نیاز مصرف بیشتر دارو برای تاثیر و احساس مشابهی که پیشتر با مصرف مقادیر کمتر همان دارو حاصل می شد، اطلاق میگردد. مصرف کننده به مرحله ای میرسد که دیگر افزایش دوز مصرفی آرام بخش ها بی تاثیر خواهد بود. علایم ایجاد تحمل: دل درد، بی قراری، سرگیجه، رعشه، افسردگی، ترسهای غیر منطقی، پارانوئید و دمدمی مزاجی.

۲-وابستگی(DEPENDANCY): پس از ایجاد تحمل و افزایش دوز مصرفی و مصرف مداوم داروهای آرام بخش در فرد وابستگی روانی و جسمانی نیز ایجاد میگردد. هنگامی هم که مصرف کننده بطور ناگهانی مصرف دارو را قطع میکند دچار علایم محرومیت(WITHDRAWL) میگردد. این علایم شامل بی قراری، بی خوابی، اضطراب، تهوع، کرامپ شکمی، تپش قلب، لرز، رعشه، درد عمومی، اسهال، توهم، افسردگی، پارانویا، هذیان، کاهش اشتها، حملات وحشت زدگی، پرفشاری خون، بی خوابی ، اسپاسم عضلات، حساسیت به نور و صدا، تشنج و مرگ میباشد. باربیتوراتها اعتیاد آور تر از بنزودیازپین ها میباشند.

۳-سوء مصرف و اور دوز(OVER DOSE): خطر مصرف این دسته از داروها به عنوان داروهای تفننی به ویژه باربیتوراتها زیاد است. مصرف بیش از مقادیر تجویز شده نیز میتواند سبب مسمومیت و حتی مرگ فرد گرد.

۴- خودکشی با مصرف دوز بالای آرام بخش ها.

نکته مهم: مصرف الکل به همراه آرام بخشها به علت اثرات مشابه (کاهش فعالیت مغز و سیستم اعصاب مرکزی) مرگ بار بوده و میتواند فرد را به کما و یا به کام مرگ بکشاند.

تداخلات دارویی:

۱- الکل، داروهای ضد افسردگی، ضد تشنج ها و آنتی هیستامینها اثرات آرام بخش ها را مضاعف میکنند.

۲-قرصهای ضد بارداری سرعت دفع داروهای خواب آور را کاهش میدهند.

۳-سیگار سرعت دفع داروهای آرام بخش را افزایش داده و اثرات آنها را نیز کاهش میدهد.

علائم مصرف بیش از حد دارو:

علائم مصرف بیش از اندازه داروهای خواب آور به شرح زیر می باشد.

۱٫ دوبینی و مه آلود شدن بینایی
۲٫ آرام شدن عکس العمل ها
۳٫ بریده بریده صحبت کردن
۴٫ پریشانی و سرآسیمگی
۵٫ حرکات غیراردی چشمها
۶٫ کند شدن ضربان قلب
۷٫ به سختی نفس کشیدن
۸٫ لرزش و رعشه
۹٫ سرگیجه
۱۰٫ خواب آلودگی بیش ا اندازه
۱۱٫ حالت تهوع شدید و استفراغ
۱۲٫ سست و بدترکیب شدن
۱۳٫ ضعف و سستی
۱۴٫ کم شدن هوشیاری

همراه شدن اختلالات سیستم عصبی با قرص های خواب آور ممکن است موجب اوردز شدن دارو شود .

۱٫ دوبینی و مه آلود شدن بینایی
۲٫ آرام شدن عکس العمل ها
۳٫ بریده بریده صحبت کردن
۴٫ پریشانی و سرآسیمگی
۵٫ حرکات غیراردی چشمها
۶٫ کند شدن ضربان قلب
۷٫ به سختی نفس کشیدن
۸٫ لرزش و رعشه
۹٫ سرگیجه
۱۰٫ خواب آلودگی بیش ا اندازه
۱۱٫ حالت تهوع شدید و استفراغ
۱۲٫ سست و بدترکیب شدن
۱۳٫ ضعف و سستی
۱۴٫ کم شدن هوشیاری

بارداری و قرص های آرام بخش:

قرص های خواب آور در سه ماهه اول دوران بارداری نباید مصرف شود .
تاثیر داروهای خواب آور روی مادران باردار آزمایش و مطالعه نشده ولی روی حیوانات این بررسی ها انجام شده که منجربه تاخیر انداختن تنفس و مشکلاتی در شیردهی نوزادان و مشکلاتی نیز د ر هنگام تولد یا حتی مرگ جنین می شود .

آیا می توان بعضی مواقع یک عدد قرص خواب آور به بچه داد ؟

از آنجا که نوجوانان بیشتر مستعد عوارض قرص های خواب آور هستند معمولاً این دارو به سنین زیر ۱۷ سال تجویز نمی شود مگر اینکه پزشک متخصص اطفال استفاده از این دارو را به والدین تجویز کند.

خواب آلودگی و خستگی صبح روز بعد از مصرف، عدم هماهنگی عضلات، ضعف، سرگیجه، گیجی، آلرژی، تاری دید، توهم، بی حالی، تعریق، خشکی دهان، بثورات جلدی و سر درد، اشکال در گفتار، حافظه و قضاوت، حالت تهوع، استفراغ و سوزش سردل، ایجاد فراموشی پیش گستر(خاطرات اخیر به یاد نمی مانند)، خشونت طلبی و پرخاشگری،بی خوابی، تحریک پذیری، افسردگی و اختلال در حفظ تعادل از عوارض کوتاه مدت ناشی از مصرف این قرص ها است.

مصرف این قرص ها سبب می شود که فرد در درازمدت دچار اختلالات عصبی و حتی زوال مغزی شود.

خواب آلودگی، خواب عمیق و حتی مرگ از عوارض داروهای خواب آور است که در اثر تضعیف مراکز تنظیم حیاتی در مغز در نتیجه مصرف بیش از حد ایجاد می شود.

داروهای خواب آور

داروهای خواب آور، داروهایی هستند که با سرکوب سیستم اعصاب مرکزی(CNS)سبب ایجاد آرامش، تمدد اعصاب، کاهش اضطراب و استرس، خواب آلودگی، سرخوشی ، کندی تنفس، کاهش حس تعادل، شل شدن عضلات، قضاوت مختل و واکنشهای کند و مردد می شوند.

مصرف دز بالای این دسته از داروها می تواند به از دست رفتن هوشیاری و حتی مرگ بیانجامد، افزود: مصرف بیش از حد این داروها در فرد وابستگی روانی و جسمانی نیز ایجاد می کند.

عموما داروهای خواب آور برای کاهش استرس و اضطراب،درمان بی خوابی، تسکین و کاهش گرفتگی و تنش عضلات، کاهش علایم محرومیت از الکل و مواد مخدر، درمان حملات وحشت زدگی، افزایش اثر بی حس کننده های موضعی و بیهوشی عمومی، درمان پسیکوز (روان پریشی) و فراموشی پیش گستر قبل از اعمال جراحی تجویز می شوند.

افرادی که داروهای خواب آور استفاده می کنند باید در مصرف این داروها زیاده روی نکنند زیرا مصرف بیش حد آن سبب اختلال در خواب و بیداری آنان می شود.

از شایع ترین داروهایی که برای بی خوابی توسط پزشکان تجویز می شود، استفاده از ˈبنزودیازپینˈاست که از این بین شایع ترین آن ها لورازپام، کلونازپام، اگزاپام، کلردیازپوکساید، دیازپام و فلورازپام است.

استفاده از این داروها پس از یک تا دو هفته ممکن است اثر معکوس بر خواب فرد داشته باشد.

ˈزولپیدمˈ؛ دارویی است که برای بی خوابی استفاده می شود و جز گروه داروهای ˈبنزودیازپامˈ نیست و عوارض آن را ندارد.

قرص ها و داروهای روانگردان
جهت آشنايي با مهمترين اين داروها ، به اسامي بعضي از آن ها به اختصاراشاره مي شود.
داروهايي كه در حال حاضر بيشترين سوء مصرف را دارند و اعتياد به آن ها نسبتاَ زياد است را مي توانيم به سه دسته كلي تقسيم كنيم .

1- بنزوديازپين‌ها
2- باربيتورات‌ها
3- ضد افسردگي‌هاي سه حلقه‌اي

خانواده بنزوديازپين ها شامل: ديازپام ، لورازپام ، اگزازپام ، پرازپام ، هالازپام ، آلپرازولام ، فلورازپام ، تمازپام ، كلونازپام و كلروديازپوكسايد .

باربيتورات ها شامل: پنتو باربيتال ، آموباربيتال ، سكوباربيتال و فنوباربيتال.
داروهاي ديگري نيز از دسته پروپانديول‌ها نظير متروبامات و تايبامات و همچنين آنتي‌هيستامين ها مانند ديفن هيدرامين ، هيدروكسي‌زين ، دوكسي‌لامين و پيريلامين نيز وجود دارند.
در اين ميان داروهايي چون ديفنوكسيلات ، ترامادول و كلونيدين نيز براي ترك اعتياد مصرف زيادي دارند.
 داروهای ضد افسردگی

کسانی که از افسردگی شدید رنج می‌برند، معمولاً با یکی از انواع داروهای ضد افسردگی درمان می‌شوند. در موارد مقاوم ممکن است بیمار دو نوع دارو دریافت کند. البته روشهای روان درمانی نیز در این بیماران کاربرد دارد.

انواع داروهای ضدافسردگی

۱. سه حلقه‌ای‌ها (TCA) :(از این جهت سه حلقه‌ای نامیده می‌شوند که در ساختار شیمیایی آن‌ها سه حلقه وجود دارد) مانند ایمی پرامین، آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین. این داروها اولین دسته از داروهای ضدافسردگی هستند که پیدایش آنها تحول بزرگی در درمان بیماران افسرده ایجاد کرد. عمل اصلی داروهای این گروه در مغز مهار بازجذب سروتونین و نوراپینفرین با بلوک نمودن عمکرد انتقال دهنده‌های سروتونین و نوراپی نفرین است. لذا موجب افزایش سطح مغزی سروتونین و نوراپینفرین می‌شوند. این داروها اثر بسیار کمی بر روی انتقال دوپامین دارند.

از محاسن این داروها اثربخشی بالا و قیمت ارزان آنهاست. ولی خواب آلودگی، افزایش وزن، خشکی دهان و تاری دید و به طور کلی اثرات آنتی کولینرژیک از عوارض بارز این داروهاست که باعث می‌شود برخی از بیماران نتوانند آنها را تحمل کنند. همچنین این داروها ممکن است باعث کاهش فشار خون وضعیتی و طولانی شدن فاصله QT در نوار قلب شوند و به همین سبب استفاده از آنها در سنین بالا و در بیماران قلبی می‌تواند مخاطره آمیز باشد. در حال حاضر این داروها به عنوان خط دوم درمان یا در موارد مقاوم به درمان استفاده می‌شوند.

2. بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI): مانند ترانیل سیپرومین و فنلزین. مصرف کنندگان این دسته دارویی باید از مصرف غذاهای حاوی تیرامین مانند پنیر پرورده اجتناب کنند. این داروها با مهار کردن مونوآمین اکسیداز آنزیمی که انتقال‌دهنده‌های عصبی را تخریب می‌کند، سطح سروتونین، اپینفرین، دوپامین و مونوآمین‌های دیگر را در مغز بالا می‌برند. بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز در درمان افسردگی به خصوص انواع مقاوم و آتیپیک بسیار موثر هستند اما عوارض خطرناک و تداخلات دارویی و حتی غذایی گسترده باعث می‌شود از انتخاب‌های آخر برای درمان افسردگی باشند.

3. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI): جذب مجدد سروتونین را در سیناپس بازداری می‌کنند. SSRIها عوارض جانبی کم تری دارند مانند فلوکستین، سیتالوپرام، سرترالین و فلووکسامین. در حال حاضر به علت اثربخشی خوب، عوارض کم ودر دسترس بودن این دسته از داروها خط اول درمان را تشکیل می‌دهند.

شایعترین عارضه این دسته از داروها عوارض جنسی است؛ مانند کاهش میل جنسی و تاخیر در رسیدن به اوج لذت جنسی. این عوارض کمتر برای آقایان مشکل آفرین است ولی در خانم‌ها نیاز به درمان مستقل پیدا می‌کند. داروی بوپروپیون می‌تواند به بهبود این عارضه کمک کند.

عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی

اصولاً اغلب این داروها به دلیل اثر بر روی میانجی‌های عصبی مختلف عارضه دار هستند ولی عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی معمولاً با گذشت زمان به تدریج کاهش می‌یابد. معمولاً کمترین عوارض را مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین دارند و بیشترین عوارض را بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز.

 

کاربرد داروهای ضدافسردگی

اگرچه داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی ساخته شده‌اند. اما در درمان اختلالات بسیار دیگری مانند اضطراب، حملات هراس و وسواس هم موثر هستند.

ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای

ساختار شیمیایی آمی‌تریپتلین از ضدافسردگیهای سه حلقه‌ای

ضدافسردگی‌های سه حلقه ای گروهی از داروها هستند که کاربرد اصلی آنها در اختلال افسردگی است. این داروها که در دهه ۵۰ میلادی کشف شدند، در اواخر همان دهه به بازار عرضه شدند. تنها کاربرد تایید شده از طرف FDA برای این داروها درمان اختلال افسردگی ماژور است، به جز کلومیپرامین که در اختلال وسواسی جبری نیز کاربرد دارد.

کاربرد

گرچه این داروها بیشتر در درمان اختلال افسردگی به کار می‌رفته‌اند اما در طی تحقیقات کاربردهای متنوع دیگری برای آنها یافته شده است، شامل:

• اختلالات اضطرابی: اختلال هراس با یا بدون آگورافوبیا، انواع فوبیاها (ترسها)، اختلال وسواسی جبری، اختلال استرس پس از حادثه، اختلال اضطرابی عمومی.
• بهبود علایم در اختلالات خوردن (بولمیا نروزا یا چاقی عصبی)
• برخی سندرمهای درد مقاوم به درمان
• درمان اختلالات جنسی همچون انزال زودرس
• درمان اپیزودهای کاتاپلکسی در نارکولپسی

عملکرد

عمل اصلی داروهای این گروه در مغز مهار بازجذب سروتونین و نوراپینفرین با بلوک نمودن عمکرد انتقال دهنده های سروتونین و نوراپی نفرین است. لذا موجب افزایش سطح مغزی سروتونین و نوراپینفرین میشوند. این داروها اثر بسیار کمی بر روی انتقال دوپامین دارند. این داروها بر بسیاری از گیرنده های عصبی در مغز اثرات متفاوتی دارند.

جدول تمایل داروهای سه حلقه ای به اتصال با رسپتورهای مختلف نورونها

انتقال دهنده سروتونین: SERT؛ انتقال دهنده دوپامین: DAT؛ انتقال دهنده نوراپینفرین: NET؛ گیرنده نوع یک هیستامین: H۱؛ گیرنده آلفا آدرنرژیک: α؛ گیرنده موسکارینی استیل کولین: mACh

برخی ضد افسردگیهای سه حلقه‌ای

• نورتریپتیلین
• آمی‌تریپتیلین
• کلومیپرامین
• ایمیپرامین
• دسیپرامین
• دوکسپین

نورتریپتیلین

نورتریپتیلین (Nortriptyline)

رده درمانی: ضد افسردگی‌های سه حلقه ای

اشکال دارویی: قرص

موارد مصرف

کاربرد اصلی نورتریپتیلین درمان بیماری اختلال افسردگی اساسی بوده و در برخی بیماری‌های دیگر اعصاب و سایر بیماریهای مزمن همچون میگرن و همچنین سندرم خستگی مزمن، نیز کاربرد دارد.این دارو در درمان شب‌میزی (شب ادراری) کودکان نیز موثر است.

مکانیسم اثر دارو

نورتریپتیلین از طریق مهار برداشت مجدد اپی نفرین و سروتونین توسط ترمینالهای عصبی پیش سیناپسی، باعث افزایش غلظت آن دو در سیستم عصبی مرکزی میگردد.

فارماکولوژی و فارماکوکینتیک

دارو پس از دریافت به سرعت و بصورت کامل جذب میگردد.متابولیزم آن کبدی و دفع، از طریق ادرار صورت میگیرد. دارای 3 دوز 10 و 25 و 50 میلی گرم میباشد.این دارو موجب خواب آلودگی میشود.در هنگام حاملگی و شیردهی نباید استفاده شود و همچنین در بیماران قلبی و عروقی بهتر است با پزشک در میان گذاشته شود.همچنین این دارو موجب افزایش اشتها و وزن میشود.

متابولیسم

نورتریپتیلین در کبد به وسیله آنزیم CYP2D6 متابولیزه میشود.

آمی تریپتیلین

آمی تریپتیلین (Amitriptyline)

رده درمانی: ضد افسردگی‌های سه حلقه ای

اشکال دارویی: قرص

موارد مصرف

کاربرد اصلی این دارو درمان افسردگی است. ولی این دارو در درمان بیماری دردهای نوروژنیک، شب ادراری و پروفیلاکسی میگرن نیز به کار می‌رود. این دارو در ابتدای مصرف ممکن است افکار خودکشی را تقویت نماید که این اتفاق در سنین زیر 24 سال شایعتر است.

مکانیسم اثر

مکانیسم اثر ضد افسردگی‌های سه حلقه ای در مغز مهار بازجذب سروتونین و نوراپینفرین با بلوک نمودن عمکرد انتقال دهنده های سروتونین و نوراپی نفرین است. لذا موجب افزایش سطح مغزی سروتونین و نوراپینفرین میشوند. این داروها اثر بسیار کمی بر روی انتقال دوپامین دارند.

کلومیپرامین

کلومیپرامین (Clomipramine)

رده درمانی: ضد افسردگی‌های سه حلقه ای

اشکال دارویی: قرص

موارد مصرف

• اختلال افسردگی ماژور، نسبت به بقیه ضدافسردگیها در درمان افسردگی عوارض جانبی بیشتری دارد.
• اختلال هراس با یا بدون آگورافوبیا
• نارکولپسی و کاتاپلکسی
• اختلال شخصیت گسیختگی
• انزال زودرس
• اختلالات درد با منشا بدنی یا عصبی به خصوص سردرد نوع تنشن
• شب ادراری

مکانیسم اثر

کلومیپرامین از داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای است که از طریق مهار برداشت مجدد سروتونین توسط غشاء پایانه سلول عصبی پیش‌سیناپسی، غلظت آن را در سیستم عصبی مرکزی افزایش می‌دهد. این دارو بر خلاف بقیه سه حلقه‌ای‌ها آنتاگونیست دوپامین است. این دارو در دهه ۶۰ میلادی توسط شرکت سویسی (نووارتیس) تولید و در سراسر جهان مصرف می‌شود.

فارماکوکینتیک

اثر ضد وسواسی این دارو در هفته چهارم مصرف شروع و طی ۱۰-۱۸ هفته به حداکثر می‌رسد. این دارو لیپوفیل است و پس از تجویز خوراکی به خوبی و با فراهم زیستی ۶۰-۳۶٪ جذب می‌شود. غیر فعال شدن آن از راه دمتیلاسیون و سپس هیدروکسیلاسیون و کونژوگاسیون است. دفع دارو از طریق کلیه‌است. نیمه عمر دارو ۲۴-۲۰ ساعت است.

عوارض جانبی

عوارض آن شبیه آمی‌تریپتیلین است. شامل خواب‌آلودگی، اثرات آنتی کولی‌نرژیک (خشکی‌دهان، تاری دید، یبوست)، تهوع، کم‌فشاری ارتواستاتیک، عرق‌ریزی و ترمور. در مقایسه با آمی‌تریپتیلین اختلال جنسی و تشنج در آن بیشتر است. تشنج در ۰٫۵٪ از افراد که ۲۵۰ میلی‌گرم یا کمتر مصرف کنند ممکن است ایجاد شود. در صورت مصرف بالای ۲۵۰ میلی‌گرم در روز احتمال تشنج به ۲ درصد می‌رسد. کلومیپرامین ممکن است عوارض مهمی به همراه داشته باشد. در صورت شدت یا ازمان هر یک از علایم زیر با پزشک خود مشورت کنید: خواب آلودگی، سردرد، بی قراری، اشکال در حافظه یا تمرکز، تاری دید، احساس سبکی سر، تعریق، تهوع، استفراغ، خشکی دهان، ناراحتی معده، اسهال، یبوست، تغییر در اشتها یا وزن و مشکلات جنسی. اما در صورت بروز هر یک از علایم یا نشانه‌های زیر، بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید: ضعف یا خستگی شدید، افسردگی، تشنج، لرزش، اشکال در تنفس، زردی پوست یا چشم‌ها، تب، بثورات پوستی، خشکی عضلانی غیرمعمول، طپش قلب یا ضربان نامنظم قلب و مشکلات ادراری

تداخلات دارویی

مصرف در کسانی که تا ۱۴ روز قبل MAOI مصرف کرده‌اند منع شده‌است. همچنین در بیماریهای قلبی مصرف باید با احتیاط انجام شود. مصرف همزمان کلومیپرامین با داروهای ضدافسردگی، مخدرها، آرام بخش-خواب آورها، الکل و آنتی هیستامین‌ها می‌تواند موجب اثرات خواب آوری این دارو شود. • استفاده از کلومیپرامین در کنار داروهای ضدآریتمی شانس بروز آریتمی‌های بطنی را افزایش می‌دهد. مصرف توام کلومیپرامین با فنلزین یا ترانیل سیپرومین ممکن است سبب افت فشار خون و افزایش ضربان قلب گردد. • کلومیپرامین با اثرات داروهای فشارخون و صرع تداخل می‌نماید.

مقدار مصرف

درمان با این دارو در بالغین ۲۵ میلی‌گرم در روز شروع شده و می‌تواند تا ۲۵۰ میلی‌گرم در روز افزایش داده شود

ایمی‌پرامین

ایمیپرامین یکی از داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای است که برای درمان برخی دیگر از اختلالات روحی همچون اختلال هراس، فوبی اجتماعی، دردهای عصبی و همچنین در مقدار کم برای کنترل شب ادراری (شب‌میزی) در کودکان بزرگتر از ۶ سال به‌کار می‌رود.

این دارو در دو شکل قرص و آمپول موجود است. اما تزریق عضلانی دارو به ندرت مورد استفاده‌است.

تاریخچه

در سال ۱۹۵۵ رولند کان روانپزشک سوئیسی که از ابتدای دهه ۱۹۵۰ برای به دست آوردن دارویی مؤثر بر بهبود روحیه تلاش می‌کرد، متوجه شد ترکیب G 22355 که در سال ۱۹۵۱ در ایالات متحده توسط هافلیگر و اشنایدر ساخته شده بود، تأثیر مثبتی بر بیماران افسرده با عقب‌ماندگی ذهنی دارد.کان این دارو را «تیمولپتیک» (thymoleptic) به مفهوم نگهدارنده هیجانات – در برابر داروهای موسوم به «نورولپتیک» (neuroleptics)– به مفهوم نگهدارنده اعصاب نامید.

عوارض جانبی

مهمترین ناراحتی‌هایی که مصرف‌کنندگان ایمیپرامین ابراز می‌کنند آثار آنتی کولینرژیک (مانند خشکی دهان، تاری دید، کاهش ضربان قلب، یبوست و تأخیر در دفع ادرار است. خواب آلودگی و گیجی نیز از مسائل برخی از بیماران است. البته به مرور نسبت به این آثار تحمل ایجاد می‌شود. همچنین در مورد بیماران بالای ۴۰ سال پیش از تجویز دارو انجام الکتروکاردیوگرام برای ارزیابی کار قلب توصیه می‌شود

دزپپرامین

دسیپرامین یا دزیپرامین از داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای است که از طریق مهار برداشت مجدد نوراپی‌نفرین و سروتونین توسط غشاء پایانه سلول عصبی پیش‌سیناپسی، غلظت آنها را در سیستم عصبی مرکزی افزایش می‌دهد

فارماکوکینتیک

این دارو پس از تجویز خوراکی به سرعت و به طور کامل جذب می‌شود. دارای متابولیسم گذر اول کبدی است. دارو فاقد متابولیت فعال است. 96% آن به پروتئینهای پلاسما متصل می‌شود. دفع دارو از طریق کلیه است. نیمه عمر دارو 27-12 ساعت زمان شروع اثر دارو 3-2 هفته می‌باشد.

هشدارها

1. از قطع ناگهانی مصرف دارو باید پرهیز شود. در صورت نیاز، کاهش مقدار مصرف باید تدریجی و در طول یک دوره حداقل 4 هفته‌ای انجام شود
2. در هفته‌های اول درمان به دلیل افزایش تمایل خودکشی بیمار باید تحت نظر باشد.
3. بیش از یک داروی ضد افسردگی در یک زمان نباید تجویز شود.
4. برای شروع اثرات درمانی این دارو حداقل 6-1 هفته وقت لازم است.
5. به علت نیمه عمر طولانی دارو، تجویز یکباره مقادیرآن در موقع خواب، کفایت می کند.
6. باید به بیمار یاد آوری شود که در صورت بروز علائم آنتی موسکارینی به درمان ادامه دهد، چون به این اثرات تا حدی تحمل حاصل می‌شود.
7. در صورت مصرف مهار کننده آنزیم MAO توسط بیمار باید دو هفته بعد از قطع آنها، مصرف این دارو را آغاز کند.
8. در صورت ضرورت مصرف داروی مهارکننده MAO باید حداقل یک هفته میان قطع این دارو و شروع داروی جدید فاصله زمانی ایجاد شود.
9. دوره درمان با این دارو باید کامل شود. این دارو نباید بیش از مقدار توصیه شده مصرف شود.
10. در موارد زیر مصرف این داو باید با احتیاط فراوان صورت گیرد:الکسیم حاد، آسم، اختلالات دو قطبی، اختلالات خونی و گوارشی، گلوکوم با زاویه باریک، افزایش فشار کره چشم، پرکاری تیروئید، هیپرتروفی پروستات، عیب‌کار کلیه، اسکیزوفرنی، حملات تشنجی، حساسیت به داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و احتباس ادرار
11. در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو، اگر رژیم درمانی به صورت چند نوبت در روز باشد، به محض به یادآوردن آن نوبت باید مصرف شود، مگر اینکه تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده باشد. در این صورت، مقدار مصرف بعدی نیز نباید دو برابر گردد. اگر رژیم درمانی بصورت مصرف در هنگام خواب باشد، نباید هنگام صبح دارو مصرف شود. بهتر است در این موارد با پزشک مشورت گردد.
12. به دلیل احتمال بروز منگی و سرگیجه، هنگام برخاستن از حالت خوابیده یا نشسته باید احتیاط نمود.
13. با مصرف این دارو، خشکی دهان ممکن است بروز نماید. در صورت تداوم این عارضه به مدت بیش از 2 هفته، باید به پزشک مراجعه نمود.
14. احتمال بروز حساسیت به نور با مصرف این دارو وجود دارد. لذا ضروری است از پوشش ضد آفتاب استفاده شود.
15. بیمار باید 7-3 روز پس از قطع مصرف تحت نظر باشد.
16. در صورت نیاز به هرگونه عمل جراحی یا درمان اضطراری، پزشک باید از مصرف دارو مطلع شود.

عوارض جانبی

خشکی‌دهان، تاری دید( اختلال در تطابق، افزایش داخل چشم)، یبوست تهوع، اشکال در ادرار کردن، عوارض قلبی-عروقی، تداخل در فعالیت جنسی، تغییرات قند خون، افزایش اشتها و وزن از عوارض جانبی این دارو است.

تداخل دارویی

مصرف همزمان با داروهای ضد آریتمی را افزایش می‌دهد. مصرف همزمان این دارو با مهارکننده‌های آنزیم MAO باعث تحریک CNS و بالا رفتن فشار خون می‌گردد. . این دارو از طریق کاهش آستانه تشنج با اثر داروهای ضد صرع مقابله می‌کند.بعضی از داروهای ضد صرع با کاهش غلظت پلاسمایی این دارو، اثر ضد افسردگی آن را کاهش می‌دهند. این دارو اثر پائین‌آورنده فشار خون کلونیدین و گوانتیدین را کاهش می دهد و در صورت قطع ناگهانی این دو دارو خطر افزایش فشار خون زیاد می‌شود. مصرف همزمان این دارو با فنوتیازین‌ها موجب افزایش عوارض جانبی آنتی موسکارینی می‌شود. مصرف همزمان این دارو با داروهای مقلد سمپاتیک ممکن است سبب تشدید عوارض قلبی – عروقی و احتمالاً بروز آریتمی تاکی‌کاردی یا افزایش فشار خون شود. مصرف همزمان این دارو با داروهای ضد تیروئید، ممکن است خطر بروز اگرانولوسیتوز را افزایش دهد. مصرف همزمان فراورده‌های حاوی الکل و سایر داروهای مضعف CNS با این دارو ممکن است سبب بروز ضعف شدید CNS ضعف تنفسی و کاهش فشار خون شود.

مقدار مصرف

بزرگسالان

 mg/day200-100  میلی‌ گرم در مقادیر منقسم یا یکجا هنگام خواب مصرف می‌شود در صورت لزوم مقدار مصرف بر حسب نیاز و تحمل بیمار افزایش می‌یابد.

کودکان

در کودکان 12-6 سال mg/day30-10 یا mg/kg/day5-1در مقادیر منقسم و در نوجوانان mg/day50-25 مصرف می‌شود.

دوکسپین

دوکسپین (Doxepin)

رده درمانی: ضد افسردگی سه حلقه‌ای.

اشکال دارویی: قرص

موارد مصرف

کاربرد اصلی این دارو درمان افسردگی است، در درمان اختلالات اضطرابی و بیخوابی نیز استفاده میشود. داروی خط دوم در درمان کهیر است

عملکرد

دوکسپین از ضد افسردگی های سه حلقه‌ای است و بازجذب سروتونین و نوراپینفرین در مغز را مهار میکند. دوکسپین آنتاگونیست قوی رسپتورهای هیستامین (H۱، H۲) است.

عوارض جانبی

هر دارو به موازات اثرات درمانی مطلوب ممکن است موجب بروز برخی عوارض ناخواسته گردد. اگر چه همه این عوارض دریک فرد دیده نمی‌شود ، ولی درصورت بروز هریک از این عوارض با پزشک مشورت شود : خشکی دهان ، تاری دید ، یبوست ، خواب آلودگی ، صرع ، لرزش ، افزایش فشارخون ، تپش قلب ، بثورات پوستی ، حساسیت به نور ، خارش ،تهوع ، استفراغ ، اسهال ، بی اشتهائی ، اختلال در عملکرد جنسی ، گیجی ، افزایش وزن ، احساس ضعف ، گر گرفتگی و سردرد.

 

 اطلاعات کامل درمورد قرص های روانگردان

نگاهي به عوارض قرص‌هاي روانگردان و راه‌هاي مقابله با رواج آن‌

اکس، ضيافت جهنمي

نام علمی قرص اکستازی “متیل دی اکسی متیل آمغتامین ” می‌باشد. اثر هر قرص پس از خوردن بعد از ۱۵ تا ۹۰ دقیقه در فرد آشکار می‌شود و تا ۲۴ ساعت باقی می‌ماند. اکستازی در لغت به معنی شادی مفرط بوده . اکستازی داروی سفید رنگ بدبو تلخ مزه است و به راحتی در آب حل می‌شود و به شکل‌های قرص کپسول آدامس نوشابه پودر‌های طمع‌دار تولید و عرضه می‌شود و گاه نیز به صورت تزریق وریدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انگلیسی‌ها برای سرخوشی سربازانشان در جنگ جهانی اول و برای نجات آنها از افسردگی، دارویی تهیه کردند که پس از جنگ نیز مدتی مصرف داشت تا این که مرگ مشابه 15 نفر در یک سال براثر مصرف این دارو به جمع‌آوری‌اش انجامید. آلمانی‌ها در جنگ جهانی دوم برای کم کردن اشتهای سربازانشان آن را مورد امتحان قرار دادند. این ماده در سال ۱۹۱۴ در المان توسط شرکت مرک به عنوان کاهنده اشتها تولید شد اما به علت عوار ض ان از رده خارج گردید .بعد از مدتی در دهه ۷۰ در روان درمانی برای کمک به بیان احساسات بیما ران به کار برده شد.با اثبات اثرات این ماده روی مغز حیوانات ازمایشگی مصرف ان ممنوع شد. سال 1980 تولید دارو در اروپا مجددا آغاز شد و سال 1985 در کشور هلند به عنوان ضدافسردگی مورد استفاده قرار گرفت. داروی یاد شده چیزی نبود جز ماده اولیه دارویی که امروزه در تمامی نقاط جهان از جمله کشورمان با خواص ویرانگری که دارد مصرف پیدا کرده و امروزه به تهدیدی جدی برای جوامع بشری تبدیل شده است؛ دارویی به نام اکستازی با علامت اختصاری اکس.

با ورود اکستازی به بازار مصرف، برای فریب جوانان، نام شادی‌آور یا شادی‌بخش روی آن گذاشتند. این قرص به شکل گرد و بیضی در رنگ‌های سفید، زرد، صورتی و قهوه‌ای به حالت پودر حل شده در شربت یا نوشابه، تکه یخ و آدامس مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهمانی‌ها و پارتی‌های شبانه اکس با شعار «بخور که شاد شوی» برگزار می‌شود و معمولا از ابتدای شب تا نزدیک صبح طول می‌کشد.

اکس امروزه در بازار مصرف ایران با نام‌های دیگری نیز نظیر پرنده، امگا، دلفین، لنگر، دکس، تی‌ان‌تی، بیسکویت، سیب،‌الماس، صلیب سرخ، سان شاین، هوندا، بمب‌بی، سوپرمن، آدیداس، دوقلو، مثلث، کشنده، قرص عشق و قرص شیطان شناخته می‌شود.

اثرات و عوارض‌

آثار روانگردان‌ها حدود نیم تا یک ساعت پس از مصرف دارو شروع می‌شود و تا 4 ساعت بعد به اوج می‌رسد. تا چند ساعت فرد در سرخوشی کاذب باقی می‌ماند؛ اما رفته رفته مصرف‌کننده احساس خستگی و افسردگی می‌کند. در مصارف ممتد، فرد دچار توهم می‌شود و با قرار گرفتن در فضاهای توهمی دست به حرکات خطرآفرین نظیر پریدن از بلندی و رانندگی پرسرعت یا پریدن به بیرون از خودرو در حال حرکت می‌زند.

پزشکان می‌گویند استفاده مکرر از اکستازی یا اعتیاد به آن، سبب از بین رفتن سلول‌های ترشح‌کننده سروتونین می‌شود. این سلول‌ها نقش مهمی در حالت روحی افراد، حافظه، یادگیری، درد و اشتها دارند که تخریب آنها سبب اختلال در عمل آنها (اختلال در حافظه و یادگیری، کم اشتهایی، افزایش احساس درد، افسردگی و اضطراب) می‌شود.

به گفته آنان، مواد تحریکی موجود در قرص می‌توانند باعث شوند مصرف‌کننده به طور باور نکردنی و طولانی مدت از خود جنب و جوش نشان دهد که موجب از دست رفتن آب بدن می‌شود.

چنین شرایطی می‌تواند به قلب، کلیه و کبد آسیب جدی برساند و به مرگ مصرف‌کننده بینجامد. حتی پس از این اثرات مشکل در خواب، اضطراب و افسردگی هم دیده می‌شود. بسیاری از مصرف‌کنندگان که حواس پنجگانه‌شان مختل شده احساس می‌کنند قادر به پروازند. آدم‌هایی که از ساختمان‌های بلند بیرون می‌پرند.

پزشکان همچنین به تجربه دریافته‌اند که اختلالات بینایی، کاهش اشتها، توهمات بینایی، افزایش ضربان قلب و فشارخون، بی‌قراری، تغییر نامناسب دمای بدن، مختل شدن فعالیت هیپوتالاموس، از دست رفتن کنترل فرد بر گفتار و رفتار، اختلال حافظه کوتاه مدت، احتمال ورم مغز به دلیل مصرف زیاد آب و عدم خروج آن از بدن، کاهش نمک و الکترولیت‌ها، وجود مشکلات جنسی، احساس افسردگی در درازمدت، سردرد، سرگیجه و بی‌خوابی، بروز تشنج، جنون و مرگ از دیگر عوارض و اثرات اکس هستند.

اما اثرات اکس و دیگر قرص‌های روانگردان‌ به همین جا ختم نمی‌شود. یک نفر از هر چهار نفری که یک بار و فقط یک بار این قرص ها را مصرف می‌کند، تعادل بخشی از مغزش را برای همیشه از دست می‌دهد. عوارض روانی که پیامد مصرف این مواد است شباهت زیادی به عوارض جنون آنی یا شیزوفرنی دارد.

گروه‌های سنی در معرض تهدید

بیشترین مصرف‌کنندگان این قرص‌ها را جوانان گروه سنی 17 تا 28 تشکیل می‌دهند.البته به این معنی نیست که افراد خارج از گروه‌های سنی یاد شده در معرض خطر نباشند.

امروزه بیشتر مواد اعتیاد آور به صورت شیمیایی شده است. استفاده از این مواد نه تنها باعث اختلالات جسمی می شود بلکه از لحاظ روحی و مغزی تاثیرات بسیار زیان بار و جبران ناپذیری به همراه دارد .

اعتیاد به ترکیبات شیمیایی رایج ترین نوع موجود است و موادی که به طور معمول به کار می روند شامل دارو های مسکن و خواب اور, محرکهای مغزی ,مواد استنشاقی, الکل ,مواد افیونی و یا حشیش هستند.
دارو های مسکن و خواب اور شامل گروه داروهای بنزودیازپین هستند .این ترکیبات باعث اختلال عملکرد شغلی و اجتماعی خواب الودگی و اختلال درک است .از علائم ان پوست سرد و نمناک است و عوارض ان ناراحتی های کبدی و گوارشی و در نهایت در اثر مصرف زیاد مرگ را به دنبال دارد.

گروه دیگری از مواد اعتیاد اور که ممکن است کمتر جلب توجه کند مواد استنشاقی است مانند چسب موکت, تینر, بنزین, گاز فندک اتر و مایع خشک شویی است. پس از مصرف این مواد فرد دچار نشئگی , سردرد, تهوع, پرخاشگری , اختلال تکلم و افزایش تعداد ضربا نهای قلب است.این گونه مواد باعث از بین رفتن سلولهای مغزی , کاهش بهره هوشی و اسیبهای جدی به کبد و کلیه و عضلات و ریه می شود.اما از انجایی که این مواد مستقیم اثر بر مغز دارد احتمال کم خونی و سکته بسیار زیاد است.

ترکیبات دیگر مواد الکلی مانند انواع مشروبات الکلی هستند که سبب به هم خوردن تعادل و کندی پاسخ میشود و از علائم ان استشمام بوی الکل , سیگار کشیدن زیاد و استفراغ است. در چنین افرادی خطر ابتلا به سرطان سر و گردن و اسیب کبد بسیار بالاست.

مشهورترین گروه مواد اعتیاد اور مواد افیونی مانند تریاک, شیره کدئین ,مرفین و هروئین هستند .این مواد حالت نشئگی، گرما و گیجی ایجاد می کنند.مشخص ترین علامت مصرف تنگی مردمک چشم این افراد است همچنین حساسیت, کاهش وزن کاهش میل جنسی و تیره شدن پوست است و احتمال ابتلا به هپاتیت ,کزاز و ایدز در این گونه افراد بسیار بالاست و مرگ بیشتر در این گروه اتفاق می افتد.

گروه دیگر مواد اعتیاد اور کانابیس است که شامل حشیش ,ماری جوانا , گراس و بنگ و…است. در اینگونه افراد تمرکز از بین رفته و اشتها افزایش می یابد.از علائم مصرف ان قرمز شدن چشم است.این مواد به سلولهای مغزی اسیب جدی وارد می کند و با درصد بالایی سبب سرطان ریه می شود.

و اما گروه جدیدی از مواد اعتیاد اور که محرکهای مغزی هستند . این مواد گروها از امفتامین دیتالین و مشتقات انها هستند .از مشتقات این مواد می توان به۳و۴متیلن دی اکسی مت امفنامین MDMA اشاره کرد.
XTC که امروزه به نامهای اکستاسی ,اکستازی, اکس و یا قرص شادی بخش شناخته شده است
Ecstasy(۳,۴MethyleneDioxyMeth-Amphetamine) : در بين عامه مردم اسمهاي ديگري نيز دارد از جمله: X,E,MDMA,Roll,Adam,XTC .
Ecstasy از حدود نيمه هاي دهه ۱۹۶۰، به  نام آمفتامين با عوارض کمي براي کاهش افسردگي وارد بازار شد و به صورت کوتاه مدت باعث بهبود اين مشکلات شد اما به دليل سوء مصرف باعث مشکلات زيادي مي شود که باعث شده از آن به عنوان يک ماده مخدر نام برده شود.
اين دارو به صورت قرص مصرف مي شود.معمولا در پارتي ها و مهمانيهايي که به مدت زياد به رقص و پايکوبي مي پردازند(raves)، استفاده مي شود.
اين قرص از موادي که باعث توهم زايي مي شوند هم تشکيل شده است.اين قرص زماني که ساخته مي شود،نظارتي بر روي آن صورت نمي گيرد و ممکن است که از مواد ديگري هم ساخته شود(زيرا در کارخانه هاي معتبر ساخته نمي شود و يکي از دلايلي است که باعث شده به عنوان قاچاق معرفي شود).
از لحاظ رواني اين قرص باعث اعتياد به آن هم مي شود که بسيار خطرناک است.تا حدي که ۳۰۰ ميليگرم از آن مي تواند سبب مرگ يک دختر ۱۵ساله شود.
اثرات کوتاه مدت:

اکستازي باعث افزايش انرژي و توهم در فرد مي شود.مصرف کنندگان مي گويند که بعد از مصرف دوست دارند به ديگران نزديک شده و با آنها تماس داشته باشند.از ديگر اثرات آن مي توان به: دندان قروچه غير ارادي، کاهش اعمال مهاري، لرز با يِا بدون تعريق زياد، تاري ديد، افزايش ضربان قلب و فشار خون، احتمال بروز تشنج و…اشاره کرد.
مواد تحريکي موجود در قرص مي توانند باعث شوند تا مصرف کننده به طور باورنکردني و طولاني مدت برقصد که اگر در اين شرايط گرما و شلوغي (مثلا در يک پارتي) هم باشد ممکن است سبب تب و از دست دادن آب بدن(به شکل عرق) شود.اين شرايط مي تواند منجر به از دست دادن عملکرد عضلات، کليه، قلب و کبد شود.در اين صورت مي توان مرگ را هم ديد.
حتي بعد از اين اثرات مشکل در خواب، اضطراب و افسردگي هم ديده مي شود.
اثرات طولاني مدت:
استفاده مکرر از اکستازي(و يا اعتياد به آن) مي تواند سبب از بين رفتن و تخريب سلولهاي ترشح کننده سروتونين شود.اين سلولها نقش مهمي در حالت روحي افراد، حافظه، يادگيري، درد و اشتها دارند.که تخريب آنها سبب اختلال در عمل آنها مي شود.(اختلال در حافظه و يادگيري، کم اشتهايي، افزايش احساس درد، افسردگي و اضطراب).
در ضمن اين قرصها در انواع نامهاي تجاري و با آرمهاي مختلف ساخته مي شوند.مثل:ميتسوبيشي،موتورولا و…

عامل اصلی رواج این ماده ،عدم اگاهی افراد از عوارض ناشیCش انرژی, احساس تمایل برای ارتباط با دیگران, افزایش هوشیاری و درک موسیقی , افزایش حس بویایی و چشایی ,احساس روشنایی و تمایل برای در اغوش گرفتن و بوسیدن دیگران است.
به علت افزایش بیش از حد انرژی این افراد تمایل به رقصهای طولانی دارند.دیگر اثرات ان کاهش اشتها ,تاری دید, گشاد شدن مردمکها است که باعث می شود در مهمانیها با وجود نور کم مجبور به استفاده از عینکهای افتابی در شب شوند.
حرکات غیر طبیعی چشم ,افزایش ضربان قلب و فشار خون قفل شدن دندانها که برای جلوگیری از این حالت مجبور به مصرف ادامس هستند و تا ساعتها این حالت فک زدنهای غیر طبیعی وجود دارد نیز از عوارض های دیگر است .

وقتی در سال ۱۹۱۴ دانشمندان در آلمان یک ماده شیمیایی جهت کم کردن اشتهای افراد ساختند، هیچ کس فکر نمی‌کرد این ماده تبدیل به اعتیاد نسل جوان در قرن جدید شود. در آن زمان ، این ماده به علت اثرات آن از رده خارج شد، اما در سال ۱۹۴۲ این دارو مجددا” وارد بازارشد و در روان درمانی برای کمک به بیان احساسات بیماران استفاده شد. اما در سال ۱۹۸۴ با اثبات اثرات آن روی مغز حیوانات آزمایشگاهی از طرف مجامع علمی مصرف و تولید این داروها رسما” ممنوع اعلام شد، ولی در اثر جریاناتی مصرف آن مجددا” آغاز شد، به طوری که در دوره زمانی خاص مصرف این ماده انرژی‌زا و شادی‌بخش برای کاهش مصرف سایر مواد مخدر مثل هرویین تشویق شده است. به عنوان مثال در اروپا مصرف این قرص از ۵۰۰ هزار به ۳۰ میلیون قرص در ۲ سال بعد رسیده است و یا در آمریکا در پارتی‌های شبانه مصرف این قرص‌ها به شدت افزایش یافت . قرص‌های اکستازی از لحاظ ترکیب و عملکرد از یکسو شبیه مواد محرک از قبیل آمفتامین‌ها و از سوی دیگر شبیه مواد توهم‌زا است. مواد محرک موجود در این ماده نقش تحریک کننده داشته و باعث سرعت فعالیت سیستم عصبی می‌شوند. از طرفی مواد توهم‌زای موجود در آن به طور خاص بر روی ادراک تاثیر گذاشته و باعث توهم شنیداری و دیداری می‌گردد.اکستازی در مجموع یک ماده مصنوعی روان گردان به حساب می‌آید که اگرچه آثار بسیار سوءبر روی بدن دارد، ولی مصرف این ماده مصرف کننده را به تدریج یا به سرعت به سمت یک نوع اجبار در مصرف می‌کشاند و از لحاظ روانی وابسته می‌سازد. عوارض و پیامدهای قرص تحقیقات ثابت کرده‌اند ۹۹ درصد کسانی که از این قرص استفاده می‌کنند دچار افسردگی‌های شدید شده و اقدام به ارتباطات نامشروع جنسی و خودکشی می‌کنند . قرص اکس سبب تخریب قسمت‌هایی از مغز می‌شود که قدرت تصمیم‌گیری را از شخص مصرف کننده می‌گیرد. برخی از عوارضی که مورد تایید سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته‌اند عبارتند از: تخریب سلول‌های قشر مخ . نارسایی کبد و کلیه و ضایعات پوستی و زوال حافظه کوتاه مدت . اثرات قرص‌های اکستازی ۱- اثرات شدید احساسی و اختلال خواب ۲-انقباض شدید فک و پارگی زبان ۳- فراموشی در ۶۰ درصد موارد ۴- تهوع، استفراغ و سردردهای پیاپی ۵-سرکوب شدید خون سازی مغز استخوان .

آمفتامین‌ها اثرات‌ محرک‌ خود را با افزایش‌ آزادسازی‌ مونوآمین‌ها در گره‌های‌ عصبی‌ اعمال‌ می‌کنند. اکستازی‌ این‌ عمل‌ را بیشتر در گره‌های‌ عصبی‌ حاوی‌ سروتونین‌ انجام‌ می‌دهد و به‌ این‌ ترتیب‌ غلظت‌ این‌ ماده‌ را در گره‌های‌ عصبی‌ افزایش‌ داده‌ و موجب‌ استمرار تاثیر تحریکی‌ این‌ گره‌ها می‌شود.
شکل قرص‌های اکستازی:
اکستازی به صورت قرص‌های خوراکی، آدامس‌های جویدنی، کپسول و مواد تدخینی و ترزیقی است. در بین‌ مصرف‌ کنندگان‌ موادمخدر گروه‌ مصرف‌ کننده‌ اکستازی‌ و گروه‌ مصرف‌ کننده‌ آمفتامین‌ و اکستازی‌ بیش‌ از سایر گروه‌ها به‌ موسیقی‌ علاقه‌ نشان‌ می‌دهند. همچنین‌ در بین‌ این‌ دو گروه‌ رفتن‌ به‌ میهمانی‌های‌ خانگی‌ شیوع‌ بیشتری‌ دارد.

عوارض اکستازی:

اکستازی عوارض شدیدی دارد که از آن جمله است: اختلالات بینایی، کاهش اشتها، حرکات غیرطبیعی چشم، گشاد شدن مردمک، تحریک شدید نسبت به نور (حتی نور ضعیف)، تغییر در تعادل دمای بدن و احساس سرما و یا گرمای شدید، تمایل شدید برای مصرف آب، قفل شدن فک، لرزیدن، عصبی شدن، بی میلی به استراحت و تمایل شدید روانی برای مصرف مجدد این ماده بعد از افت اثر اولیه.

اثرهای شدید و مزمن آن:
مصرف اکستازی در عین حال ممکن است اثرهای شدیدتری هم در بدن ایجاد کند که بسیاری از این اثرها ممکن است باعث مشکلاتی جبران ناپذیر در بدن شوند. این اثرها عبارتند از: ایجاد عوارض شدید و غیرقابل بازگشت در مغز و بخصوص حافظه، روان پریشی و کابوس های شبانه، آسیب های کبدی، سرکوب فعالیت مراکز خونسازی در بدن ،
سرگیجه، تشنج و مرگ.

این قرص ها که به داروی عشق و قرص های شادی آور و… معروف هستند از طریق کشورهایی همچون هلند ، مالزی و ژاپن توسط مسافران وارد کشور می شود .

این مواد توهم زا که در شکل قرص ساخته می شوند به دلیل تغییر الگوی مصرف مواد مخدر به وجود آمده اند و شناسایی و تشخیص آنها اکنون پس ازحدود سه سال آموزش مداوم ماموران و بازرسان سریع تر صورت می گیرد.

البته موارد یاد شده نمی تواند به تنهایی عامل موثری باشند بلکه باید با ایجاد مکان هایی شاد و سالم و ورزشی محلی را برای تخلیه انرژی جوانان در نظر گرفته شود.

v   جوانان ۱۸ تا ۲۰ ساله بیشترین مصرف کنندگان قرص های اکستازی هستند.

قرص عشق (Love Pill)
اکستازي قرص عشق نيز خوانده مي‌شود. اين قرص ادراک شخص را از رنگ‌ها و اصوات به ميزان زيادي افزايش مي‌دهد و در هنگام برقراري رابطة جنسي، درک حسي ناشي از لمس شدن و نوازش را بالا مي‌برد.
اکستازي يک قرص توهم‌زاست و بر مغز اثر مي‌گذارد. مواد توهم‌زا تصاوير را در مغز افراد مخلوط مي‌کنند. آنها مي‌توانند تداعي‌گر صحنه‌هاي غم‌انگيز يا هراسناک زندگي گذشتة فرد باشند. گاه شخص بدون آن‌که آگاه باشد، اين تصاوير را در ضمير ناخودآگاه خود حفظ کرده است.

ممنوعيت استفاده از اکستازي
اکستازي در تقسيم‌بندي دارويي در گروه اول قرار داده شده است. به اين معنا که هنوز مصارف پزشکي اين داروي خطرناک تأييد نشده است. از ديگر اعضاي اين گروه دارويي مي‌توان به هروئين، کوکائين، ال اس دي (LSD) و آمفتامين اشاره کرد.
يک مصرف‌کنندة دائمي اکستازي مي‌گويد: «اگر هر شب اکستازي بخوريد، سرما وجودتان را فرا مي‌گيرد. کليه‌هايتان از کار مي‌افتند و پادرد خواهيد داشت. لب‌ها و انگشتانتان را آن‌قدر مي‌جويد که به خونريزي مي‌افتند.»

حدود 200 تداخل دارويي شناخته شده سبب بوجود آمدن عوارض سوء در انسان ها مي شوند. اغلب اين تداخلات در يك شرايط خاص کلينيکي مشکل زا مي باشند.

41 اگر؛ دو داروی متفاوت با هم مصرف شوند و يا دارو با غذا استفاده شود ممکن است اثرات متفاوتي نسبت به زماني که يك دارو به تنهايي استفاده مي شود بوجود آيد.

 

تداخلاتدارويیبهسهدستهتقسيممیشوند:

تداخلداروبادارو : زماني رخ مي دهد که دو يا چند دارو با يکديگر واکنش نشان دهند. اين تداخل دارو با دارو مي تواند موجب بروز عوارض جانبي ناخواسته شود.

 

تداخلداروباغذاياموادنوشيدنی : اين حالت در اثر واکنش بين دارو و مواد خاص خوردني يا نوشيدني پديد مي آيد.

تداخلداروبايکوضعيتيابيماریخاص : اين حالت در صورتي است که وضعيت خاص جسماني يك شخص نسبت به يك داروی خاص واکنش نشان مي دهد و دارويي ظاهرا بي عارضه را به ماده ای خطرناک مبدل مي سازد

مصرف همزمان دارو و غذا در بعضي از موارد باعث تغيير در اثر دارو مي گردد. در اين موارد معمولا نياز به تعويض دارو

يا نوع تغذيه نمي باشد اما تغيير زمان مصرف دارو حائز اهميت است.

نکته ی مهم آن است که مصرف برخي از داروهايي که جذبشان در اثر مصرف غذا به تاخير مي افتد ولي در جذب کلي آنها

تاثير مهمي ندارد فقط زماني بايد قبل از غذا باشد که نياز به يك اثر فوری از آنها وجود دارد )مثلا اثر ضد درد از يك داروی مسکن(.

 

تداخلاتغذاباداروها

تداخلات غذا و دارو زماني ايجاد مي شود که ماده ی غذايي مصرف شده بر مواد موثره ی داروها اثر گذاشته و باعث کاهش جذب يا افزايش متابوليسم دارو گردد.

برای مثال: اسيد سيتريك موجود در ميوه باعث کاهش اثر آنتي بيوتيك های گروه

پني سيلين مي گردد و يا محصولات لبني اثر ضد ميکروبي تتراسايکلين را کاهش مي دهند.

بسياری از داروها تحت ثاثير مواد غذايي قرار نمي گيرند اما ممکن است اثرشان با زمان مصرف غذا و نوع غذا در ارتباط باشد.

در بسياری از موارد زمان مصرف دارو )قبل يا بعد از غذا( قيد مي شود که مي تواند با محل جذب دارو در سيستم گوارشي در ارتباط باشد.

توجه داشته باشيد که بسياری از آشاميدني ها, الکل, کافئين و سيگار نيز ممکن است با داروها تداخل داشته باشند.

اين تداخلات به صورت کاهش اثر دارو يا ايجاد عوارض جانبي نمايان مي گردند )فاکتورهای شخصي مانند سن, وزن, جنس و مقدار مصرف در بروز تداخلات مهم مي باشند(.

 

ضد دردهايي چون استامينوفن نيز برای جلوگيری از کاهش جذب دارو بهتر است با معده ی خالي مصرف شوند. مصرف همزمان استامينوفن با ترکيبات حاوی الکل ريسك آسيب کبدی يا خونريزی گوارشي را افزايش مي دهد.

استامينوفن با کربوهيدرات ها )بيسکويت, خرما, مربا…( ايجاد کمپلکس مي کند که ممکن است ميزان جذب دارو به تاخير افتد. همراه کافئين نيز اثر دارو بيشتر مي شود

 ايزوسوربايد و سوتالول: بايد با معده ی خالي مصرف شوند.

 پروپرانولول: در تمام ساعات روز بدون توجه به غذا مي تواند مصرف شود.

 مصرف همزمان مهارکننده های ACE چون کاپتوپريل و انالاپريل با غذا جذب اين داروها را افزايش مي دهد لذا بايد با فاصله مصرف شوند ) 1 ساعت قبل از غذا و يا 2 ساعت بعد از غذا(. همچنين اين داروها ممکن است سبب افزايش پتاسيم خون شوند پس بايد از مصرف همزمان با غذاهای حاوی پتاسيم خودداری نمود.

5 مصرف همزمان داروهای آرام بخش و خواب آور با نوشابه های الکلي باعث افزايش اثر تضعيف کنندگي سيستم اعصاب )خواب آوری, کوما, مرگ( اين داروها مي شود

 توصيه ی کلي در مصرف انواع آنتي بيوتيك ها با معده ی خالي  مي باشد. بهتر است اين داروها 1 ساعت قبل يا 2 ساعت

بعد از غذا با يك ليوان آب مصرف شوند و در صورت بروز اختلال گوارشي، بايد اين داروها را حتما همراه غذا مصرف نمود.

 در گروه ماکروليدها، آزيترومايسين با معده ی خالي و ايترومايسين همراه غذا بايد مصرف شوند.

 آب ميوه و يا مايعات اسيدی ممکن است تجزيه ی اريترومايسين را تسهيل کنند.

 از مصرف همزمان مترونيدازول با ترکيبات حاوی الکل بايد خودداری شود چرا که الکل ممکن است سبب تهوع و

استفراغ، کرامپ شکمي، سردرد و فلاشينگ شود.

 از مصرف همزمان داروهای ضد قارچ )فلوکونازول- کتوکونازول- ايتراکونازول( با غذاهايي چون شير، پنير، ماست،

بستني و آنتي اسيدها بايد خودداری شود.

در گروه داروهای ضد ويروس

 مصرف همزمان بنزوديازپين ها با غذاهای حاوی کافئين ممکن است سبب تحريك سيستم عصبي و کاهش اثرات  اين داروها شود.

 

 داروهای ضد افسردگي  )فلوکستين- پاروکستين- سرترالين و…( با يا بدون غذا مي توانند مصرف شوند.

 مصرف داروهای ضد افسردگي تری سيکليك  ) آمي تريپتيلين  ايمي پرامين …( همراه با ترکيبات حاوی ويتامين c سبب افزايش سطح سرمي اين داروها و ايجاد عوارض جانبي مي شود.

 

 H2 بلوکرها )سايمتدين- فاموتيدين- راني تيدين و…( با يا بدون غذا مي توانند مصرف شوند. مصرف همزمان اين داروها با غذاهای حاوی کافئين ممکن است سبب تحريك سيستم عصبي شود

52

تداخلاتداروباغذا

نوع ديگری از تداخلات دارويي, اثر داروها بر ارزش مواد غذايي مي باشد که به تداخل دارو با غذا موسوم است.

تداخلات داروهای بدون نسخه ( OTC)

 مصرف آسپرين باعث کمبود ويتامين C  مي شود. بنابراين بهتر است اين دارو همراه با آب ميوه مصرف گردد.

تداخل دارو و مواد آشاميدنی

آب: بهترين آشاميدني است که مي توان همراه دارو استفاده نمود. البته در رابطه با ترکيبات آهن استثناء وجود دارد.

بهترين آشاميدني برای افزايش جذب قرص آهن, آب پرتقال مي باشد. آشاميدني های حاوی ويتامين c مثل عصاره ی مرکبات, گوجه فرنگي و آب گريپ فروت باعث افزايش جذب آهن مي گردند.  

الکل: الکل محلول خوبي برای مصرف با دارو نمي باشد. اين ماده باعث افزايش فعل و انفعالات در رابطه با داروها شده و

يا اثر آنها را چندين برابر مي کند.

 کاهش جذب دارو

 اثر بر متابوليسم کبدی

 افزايش حلاليت   

مصرف بیش از حد یا اوردوز (  Overdose) به استفاده از دارو و یا مواد مخدر یا مواد دیگر، در مقادیر بزرگتر از توان متابولیک بدن گفته می‌شود. در اوردوز ممکن است بدن به حالت سمی درآمده و یا مرگ را منجر شود.

وجود کلمه اوردوز نشان می‌دهد که منطقاً دوز معمول بی خطر در استفاده از دارو و مواد مخدر وجود دارد، بنابراین، این اصطلاح معمولاً نه تنها برای دارو بلکه برای مواد مخدر و سموم هم کاربرد دارد، تا جاییکه حتی سموم خاص در دوز کم بی ضرر هستند. هرچند اوردوز (دارو و یا مواد مخدر) گاهی اوقات دلیلی عمده برای ارتکاب خودکشی است، اما در بسیاری موارد بصورت تصادفی و غیر عمدی اتفاق می‌افتد مثلاً سوء مصرفی که منجر به اوردوز می‌گردد شامل استفاده از داروهای تجویز شده و یا مواد مخدر در مقادیر بیش از حد، برای تولید سرخوشی روانی و یااستفاده از مواد مخدر با درجه خلوص بالا و در مقادیر زیاد، و یا مصرف دوباره آن پس از یک دوره از قطع مصرف را نیز شامل می‌شود.

زیرشاخه‌ها

اوردوز در دو حالت اتفاق می‌افتد: اول در حالتی که میزان زیادی مواد مخدر در یک نوبت مصرف وارد بدن شود، و دوم در حالتی که در یک دوره زمانی به طور دائم مواد مصرف شده و اثرات آت در بدن باقی بماند.

سوء مصرف غیر عمدی، حتّا می‌تواند خطا در استفاده دوز دارویی ناشی از اشتباه درک برچسب محصول و یا دستور پزشک باشد. نوع دیگر اوردوز در نتیجه خوردن غیر عمدی دارو توسط کودکان و یا مصرف بیش از حد غیر عمدی ویتامین‌های حاوی آهن باشد. آهن یکی از اجزای مولکول هموگلوبین در خون، مورد استفاده برای انتقال اکسیژن به سلول‌های زنده است و هنگامی که در مقادیر کم مصرف می‌شود، بدن خود را در جبران میزان هموگلوبین تطبیق می‌دهد، اما در مقادیر زیاد، باعث عدم تعادل PH شدید در بدن شده و اگر این مصرف بیش از حد با درمان‌های شِلات کننده درمان نشود، می‌تواند منجر به مرگ و یا کُمای دائم گردد.

تشخیص سریع اوردوز بدون انجام مصاحبه با بیمار و یا اطرافیان کار مشکلی است. نشانه‌ها و سمپتوم در اوردوز متعدد است، هرچند می‌توان از شاخصه‌هایی همچون آزمون “توکسیدروم” (سندروم ناشی از سم) استفاده کرد.

علل منجر به مرگ ناشی از اوردوزهای دارویی-مخدر بر طبق آی‌سی‌دی۱۰:

• مسمومیت حاد الکل (اتیلیک–متانول)
• مسمومیت ناشی از اوردوز با خانواده تریاک
• اوردوز با آرام‌بخش‌ها (باربیتورات–بنزودیازپین)
• اوردوز ناشی از مصرف محرک‌ها (کوکایین– آمفتامین)
• مسمومیت نیکوتین
• مسمومیت و اوردوز ناشی از ترکیب کردن مواد مخدر با هم
• دارویی (مسمومیت آسپیرین– مسمومیت با استامینوفن– اوردوز با ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای-ویتامین A و D)
• اوردوز و مسمومیت با حشره‌کش (ددت – سموم برپایه ارگانوفسفات)
• اوردوز در مصرف ترامادول

 مسمومیت دارویی چیست ؟

مسمومیت دارویی یکی از متداول‌ترین انواع مسمومیت‌هاست. استفاده بیش از حد مجاز هر دارو یا ماده‌ای می‌تواند باعث این نوع از مسمومیت شود. 
البته گاهی حتی استفاده از داروهایی که به قصد درمان فرد تجویز شده‌اند، در همان دوز مجاز مصرفی ممکن است به دلایلی مانند وجود مشکلات زمینه‌ای در فرد و یا تداخل دارویی با یک داروی مصرفی دیگر، منجر به بروز مشکلات در بدن فرد و مسمومیت دارویی شوند.

سن بیمار، نوع بیماری و همچنین مکانیزم دفع داروو از بدن از نکاتی است که باید در تجویز و مصرف داروها حتما مورد توجه قرار بگیرند. برای مثال فردی که کلیه‌اش دچار مشکل است، نمی‌تواند داروهایی که از طریق کلیه دفع می‌شوند را مصرف کند و اگر از چنین داروهایی حتی در دوز پایین استفاده کند دچار مسمومیت می‌شود. همین موضوع در مورد مصرف داروهایی که از طریق سیستم گوارش دفع می‌شوند از سوی فردی با مشکلات گوارشی هم صدق می‌کند.

انواع مسمومیت دارویی

مسمومیت سهوی و عمدی دو نهوع شایع مسمومیت دارویی هستند. در مسمومیت سهوی دارو به اشتباه مصرف می‌شود. معمولا کودکان و حتی در برخی موارد بزرگسالان و افراد کهنسال قربانی این نوع از مسمومیت هستند. مثلا فردی به دکتر مراجعه می‌کند و باید یک قرص را در هفته دو یا سه بار مصرف کند اما به طور اشتباهی روزی سه عدد قرص می‌خورد و بعد از چند روز دچار مسمومیت می‌شود.

در مسمومیت عمدی فرد آگاهانه و عمدی داروی بیش از حد مصرف می‌کند. معمولاداروهایی که در منزل نگهداری می‌شوند مثل قرص‌های آرام بخش و اعصاب از جمله داروهای مصرفی در این دسته هستند.

علایم و درمان

متاسفانه اکثر داروها علائم مشخص و اختصاصی برای تشخیص مسمومیت دارویی ندارند. بعضی داروها مثل آتروپین و امثال آن موجب گشادی مردمک چشم می‌شوند و اگر دارویی از این خانواده مصرف شود با معاینه چشم می‌توان فهمید که داروی مصرفی از چه دسته‌ای بوده است. ولی به غیر از این مورد نمی‌توان دارویی که موجب مسمومیت شده را حدس زد.

اگر شخص به طور اشتباهی دارویی مصرف کرده، درصورتیکه می‌دانید که چه نوع دارویی استفاده کرده و هوشیار است، می‌توانید از مواردی که باعث استفراغ در انسان می‌شود استفاده کنید و اجازه ندهید تا داروها در بدن جذب شوند. بعضی از داروها مثل قرص دیازپام جذب بالایی دارند و سریعا جذب بدن می‌شوند یعنی به محض ورود قرص در بدن اثر می‌کند.

اگر فرد مسموم حالت خواب آلودگی دارد یا مدت زیادی از مصرف دارویش گذاشته، شست وشوی معده و استفراغ فایده‌ای در این حالت ندارد، یعنی دارو وارد سیستم گردش خون شده چنین بیماری به دلیل اینکه هوشیار نیست و دچار منگی می‌شود ممکن است با استفراغ، محتویات معده وارد ریه‌اش شود و دچار خفگی گردد. پس در این موارد به هیچ وجه توصیه نمی‌شود که فرد مصدوم را وادار به استفراغ کنید چون منجر به انسداد ریه خواهد شد و خطر خفگی به دنبال خواهد داشت.

پیشگیری از مسمومیت با داروها

بهترین راه برای پیشگیری از مسمومیت ناخواسته با داروها آن است که دارو را فقط با تجویز پزشک مصرف کنید و از خود‌درمانی بپرهیزید و داروها را به هیچ عنوان در دسترس به خصوص کودکان قرار ندهید.

همچنین پیشنهاد می‌شود تا در خوردن داروهای سه حلقه‌ای ضدافسردگی نظیر «ایمی پرامین» بسیار دقت کنید. این قرص‌ها به طور معمول در همه خانه‌ها یافت می‌شود اما بدن افراد مختلف در دوزهای متفاوت این داروها عکس العمل عجیبی نشان می‌دهند. بیمارانی هستند که با خوردن پنج عدد از این قرص‌ها دچار مسمومیت شده‌اند اما شاید شخص دیگری 20 عدد از این قرص‌ها را مصرف کند اما اتفاقی برایش نیفتد. بنابراین در مورد خیلی از داروها نمی‌توان به طور دقیق گفت که مصرف چه میزان از آن‌ها علایم مسمومیت را به همراه خواهد داشت چون عکس‌العمل بدن افراد به میزان مصرف داروها بسیار متفاوت است.

مسمومیت با مکمل‌های دارویی

مکمل‌های دارویی، به عنوان فرآورده‌هایی که به صورت OTC از داروخانه‌ها تهیه می‌شوند بسیار مستعد ایجاد مسمومیت بخصوص در اطفال هستند. از آنجا که بسیاری از افراد مسن از این فرآورده‌ها استفاده می‌کنند خطر مصرف اشتباهی در بین آنان بسیار زیاد است و از آنجا که معمولا در این افراد درجاتی از نارسایی کبدی و کلیوی وجود دارد، خطر ایجاد مسمومیت در آنان افزایش می‌یابد. بسیاری از مکمل‌های غذایی حاوی همان مواد طبیعی بدن هستند، لذا بسیاری بر این باورند که خطر مسمومیت در این اثر مصرف آنها وجود ندارد، در صورتی که این فرض کاملا اشتباه است و مسمومیت با این مواد را باید جدی گرفت.

سلنیوم Selenium

سلنیوم به عنوان مکمل برای تقویت مو و ناخن و همچنین به عنوان آنتی اکسیدان استفاده می‌شود. دوز مصرفی روزانه آن Mcg/day 55 است و نشانه‌های مسمومیت وقتی بین 10 تا 20 برابر این مقدار به مدت یک هفته مصرف شود ظاهر می‌شود و به طور کلی سطح سرمی بیشتر از Mcg/L 2000 سلنیوم با خطر مسمومیت جدی همراه است. مصرف مقادیر زیاد (100 برابر دوز مصرف روزانه) ممکن است باعث عوارض سمی ‌قلبی شود.

علائم مسمومیت با آن شامل، قرمزی و سوزش چشم، گیجی، کاهش رفلکس‌های عمقی (DTR)، افزایش ترشح بزاق، اسهال، درد شکمی‌و شایع ترین حالت آن تهوع و استفراغ است. در مسمومیت مزمن با آن ریزش مو و ناخن‌ها نیز دیده می‌شود. بهترین راه اقدام برای مسمومیت با سلنیوم استفاده از زغال فعال است و بیشترین اثر را هنگامی‌که تنها یک ساعت از مصرف خوراکی آن گذشته باشد دارد.

گلوکزآمین Glucosamine

این مکمل به عنوان “غضروف ساز” در بین سالمندان مصطلح است و استفاده می‌شود و به همین دلیل مسمومیت با این دارو بسیار محتمل است. دوز درمانی آن Mg/Day 1500-2000 به مدت دو هفته تا سه ماه است. دوز سمی ‌آن مشخص نیست ولی در صورت بروز مسمومیت حاد علائم گوارشی مانند استفراغ، دردشکمی، تهوع و اسهال بروز پیدا می‌کند این دارو متابولیسم کبدی دارد. و در هنگام مسمومیت می‌توان از زغال فعال استفاده کرد.

آهن Iron

آهن جزء املاح سمی و بسیار خطرناک بخصوص برای اطفال است. مقدار آهن عنصری (Elemental)، تعیین‌كننده پتانسیل مسمومیت است. قرص سولفات فروس كه رایج‌ترین فرآورده در دسترس است، دارای 50 میلی‌گرم آهن Elemental است. میزان آهن Elemental در قطره فروس سولفات 25 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر است این در حالی است که فرآورده‌های وارداتی آن مقادیر متفاوتی از آهن Elemental از 8 تا 22 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر دارا می‌باشند. اثرات مسمومیت با مصرف خوراكی حداقل 20 ـ 10 میلی‌گرم آهن فلزی به ازای هر كیلوگرم وزن فرد بروز می‌كند.

مراحل مسمومیت

مرحله 1 یا فاز گوارشی: این مرحله با درد شكم، استفراغ و اسهال مشخص می‌شود. استفراغ به طور مشخص، در مدت چند ساعت اول بعد از مصرف بروز می‌كند. استفراغ شایع‌ترین نشانه بالینی مسمومیت خطرناک در این فاز است و سیاه، سبز یا آبی شدن مدفوع هم بدنبال آن ایجاد خواهد شد. عدم وجود نشانه‌های گوارشی در مدت 6 ساعت از زمان مصرف احتمال اینکه مسمومیت با آهن بروز پیدا کند کمتر خواهد بود البته فرآورده هایی از آهن که روکش روده ای (Enteric Coated) دارند از این قضیه تبعیت نخواهند کرد.

مرحله 2: این مرحله 6 تا 24 ساعت بعد از مسمومیت خوراکی آهن رخ می‌دهد که به آن مرحله خاموش Latent گفته می شود و در این فاز موقتا علائم گوارشی مرتفع می شود.

مرحله 3: این مرحله 12 تا 48 ساعت بعد از مسمومیت خوراکی آهن رخ می‌دهد که معمولا درصد کمی از موارد تا این فاز ادامه پیدا خواهند کرد. بروز پرفوریشن روده‌ها و خونریزی‌های مکرر و شک هایپوولمیک با تاکی کاردی، هایپوتنشن و سیانوز همراه خواهد بود. البته علامت شاخصه این فاز بروز ARDS که احتمالا در اثر افزایش رادیکالهای آزاد متعاقب آزاد شدن آهن اتفاق می افتد. اگر بیماری وارد این فاز شود، دریافت دفروکسامین و درمان حمایتی خونریزی، شوک و ARDS مطرح لازم خواهد بود. در درصدی از موارد هپاتوتاکسیسیته حدود 48 ساعت بعد از مسمومیت خوراکی با آهن رخ می دهد و ممكن است به نارسایی كبدی منتهی شود که پس از شوک دومین علت مهم مرگ این بیماران است.

مرحله 4: این مرحله از مسمومیت به علت تنگ شدن یا انسداد اسفنکتر خروجی معده (Pyloric Stenosis) و در نتیجه اثرات خورنده (Erosive) آهن روی مخاط معده و تشکیل اسکار (Scarring) است. این تغییرات نادر است و در مدت 4 تا 6 هفته بعد از مصرف، اتفاق می‌افتد.

تشخیص مسمومیت با آهن بر اساس شرح حال و علائم بالینی است، اما براي تایید می‌توان سطح آهن سرم را اندازه گیری کرد یا از عكسبرداری برای مشاهده قرص‌های آهن در دستگاه گوارش استفاده نمود.

اقدامات درمانی

اگر بیمار استفراغ می‌كند، روی یك پهلو خوابانده شده تا ترشحات دستگاه گوارش وارد راه‌های هوایی نشود. استفاده از شارکول با توجه به اینکه توانایی جذب آهن را ندارد توصیه نمی‌شود. لاواژ روش مناسبی است به شرط آن‌كه در كمتر از یك ساعت از بلع انجام شود و بسته به شرایط بیمار می‌توان از دفروكسامین هم استفاده نمود.

روی Zinc

دوز توصیه شده روزانه (RDA) روی در بالغین 12 ميلي گرم است و براي كودكان ميزان، 6 ميلي گرم در روز است. ميزان RDA براي نوزادان و در سال اول زندگي 5 ميلي گرم در روز است.

مسموميت با روي در چه صورتي اتفاق مي افتد:؟ مصرف بيش از حد روي و مسموميت با آن (300-100 ميلي گرم در روز) به ندرت مشاهده شده است با اين حال، مصرف بيش از حد مكمل‌هاي روي جذب مس را مختل مي كند و در طولانی مدت اثرات کمبود آن ظاهر خواهد شد. مصرف فرآورده سولفات روی 220 میلی‌گرمی که حاوی 50 ميلي‌گرم روي Elemental است باعث كاهش HDL در مردان هم مي شود. همچنين مصرف سولفات روي به ميزان 2 گرم در روز يا بيشتر منجر به التهاب دستگاه گوارش و حالت تهوع و استفراغ مي شود. سندرم مسموميت با روي بيشتر در بيماران كليوي تحت دياليز مشاهده شده است علائم سندرم مسموميت شامل كم خوني، تب و اختلال سيستم اعصاب مركزي است. درمان مسمومیت با روی حمایتی است.

منیزیم Mg

منیزیم یکی از املاح ضروری و از جمله کاتیون های داخل سلولی می باشد. حدود نیمی ‌از محتوای منیزیم درون سلولهای و نیمی ‌دیگر متصل به فسفات در استخوان یافت می‌شود.با توجه به اینکه فقط یک درصد از منیزیم بدن در سرم وجود دارد بنابراین سطح سرمی منیزیم اندیکاتور مناسبی از وضعیت این کاتیون در بدن نمی باشد. این ماده معدنی به عنوان کوفاکتور در بیش از 300 نوع واکنش بیوشیمیایی در بدن مورد نیاز است و جهت طبیعی بودن اعمال عصبی و ماهیچه ای، نگهداری آهنگ طبیعی قلب و حفظ قدرت استخوانها به بدن کمک می‌کند. منیزیم در زنجیره انتقال الکترون، متابولیسم انرژی و پروتئین نیز دخالت دارد. گرچه مطالعات تغذیه‌ای نشان می‌دهند که دریافت منیزیم در میان بالغین کمتر از مقدار توصیه شده (RDA) است، کمبود منیزیم به ندرت در میان آنها مشاهده می‌گردد. معمولا هایپومنیزیمی ناشی از افزایش دفع ادراری این کاتیون است ولی در بیماران با وضعیت وخیم (Critically ill) کاهش ذخایر منیزیم به علت کاهش دریافت گوارشی و افزایش کاتابولیسم رخ می دهد.

منیزیم موجود در غذاها برای سلامتی هیچ خطری ندارد، اما دریافت مکمل منیزیم بیش از حد و همچنین منیزیم موجود در داروهای ملین سبب عوارض جانبی از قبیل اسهال می‌گردد. مسمومیت منیزیم بیشتر با نارسایی کلیوی که در طی آن کلیه قادر به دفع منیزیم اضافی از بدن نمی‌باشد، ارتباط دارد. دریافت مقادیر زیاد ملینها به صورت دارویی نیز با مسمومیت منیزیم ارتباط دارند، حتی اگر اعمال کلیه‌ها طبیعی باشد.

سالمندان در خطر بیشتر مسمومیت منیزیم هستند، که ناشی از نارسایی مزمن کلیه‌ها و کاهش GFR و دریافت منیزیم اضافی از طریق ملین‌ها و آنتاسیدها (Antacid) می‌باشد. معمولا کاهش GFR به مقادیر کمتر از mL/minutes 30 با کاهش دفع ادراری منیزیم و بروز هایپرمنیزیمی همراه خواهد بود. از جمله علل کمتر شایع بروز مسمومیت با منیزیم دریافت آن از طریق IV برای کنترل پره کلامپسی (Pre-Eclampsia) است. غیر از سالمندان و افرادی که دچار نارسایی کلیوی هستند بیمارانی که به طور همزمان از لیتیم استفاده می کنند و یا بیماران هایپوتیروئید هم بیشتر از سایر افراد به بروز مسمومیت با منیزیم در صورت مصرف خوراکی آن حساس هستند.

سطح سرمی ‌نرمال منیزیم بین mEq/L 8/1 تا 4/2 است. در سطح سرم mEq/L 4 رفلکس های وتری عمقی (DTR) کاهش می یابد و معمولا بیمار حالت تهوع خواهد داشت و در سطح سرمی mEq/L 6 این رفلکسها به طور کامل از بین می روند و معمولا خستگی، ضعف، تعریق و خواب آلودگی دیده می شود. در سطح سرمی بالاتر از mEq/L 8 فلج عضلات تنفسی، هایپوتنشن و اختلال در بلع و تکلم و کاهش سطح هوشیاری رخ خواهد داد. افزایش منیزیم باعث بلند شدن کمپلکس QRS در ECG خواهد شد و در صورت بالاتر رفتن سطح منیزیم از mEq/L 15 بلوک کامل قلبی رخ می دهد.  حداکثر مقادیر قابل تحمل مکمل منیزیم برای نوجوانان و بزرگسالان 350 میلی‌گرم در روز است.

در موارد مسمومیت حاد با منیزیم در صورتی که بیمار نارسایی حاد و یا مزمن کلیوی دارد می توان از القاء استفراغ (در صورتی که کمتر از یک ساعت از زمان مصرف گذشته باشد) استفاده نمود ولی استفاده از زغال فعال با توجه به عدم کارایی آن جایگاهی ندارد.

بیشتر موارد مسمومیت با منیزیم موارد مزمن و در بیماران مستعد می باشد در این موارد قطع مصرف مکمل، ملین حاوی منیزیم می تواند اقدام کافی باشد ولی در مواردی که اثرات تهدید کننده حیات مسمومیت با منیزیم (تغییرات ECG، هایپوتانسیون و فلج عضلات تنفسی) رخ دهد از تجویز کلسیم وریدی با اثر آنتاگونیزه کردن منیزیم می توان استفاده کرد در این موارد از کلسیم گلوکونات 10% به صورت IV به صورت انفوزیون هر 5 تا 10 دقیقه می توان استفاده کرد تجویز مایعات و فروزماید IV هم به دفع منیزیم در مواردی که کارآیی کلیه ها مناسب هستند هم مفید خواهد بود.

ویتامین A

ویتامین A و رتینوئیدها برای اختلالات چشمی‌، پوستی و التهابی کاربرد دارند. دوز درمانی آن برای مردان بالای 13 سال IU 3.000 و در زنان بالای 13 سال IU 2.100 است. از علائم مسمومیت با آن خستگی، بیقراری، سردرد، بی حالی و حالت تهوع است که در طول 24 ساعت پس از مصرف خوراکی رخ می دهد. در هنگام مسمومیت حاد نیاز به مداخله خاصی وجود ندارد. کودکان دارای علائم باید حتما تحت نظر باشند. علائم معمولا بعد از 4 تا 8 ساعت بروز پیدا می کند. مقدار زیر IU 300.000 در کودکان و IU 1.000.000 در بزرگسالان نیاز به اقدام سم زدایی گوارشی خاصی ندارد. مسمومیت مزمن در صورت مصرف طولانی مدت مقادیری در حدود ده برابر RDA و یا IU 50.000 رخ می دهد علائم مسمومیت مزمن با ویتامین A شامل خشکی پوست، سردرد، هپاتومگالی، خستگی، افزایش فشار داخل جمجمه (ICP) و علائم غیر اختصاصی دیگر است. به طور کلی چون ظرفیت کبد برای ذخیره ویتامین A زیاد است دوز سمی آن در مسمومیت حاد کاملا مشخص نمی‌باشد ولی مصرف مقادیر بالاتر از IU 660.000 در بالغین منجر به مسمومیت حاد خواهد شد ولی این مقدار در اطفال زیر 2 سال با توجه به ظرفیت کم کبد برای ذخیره رتینول در حد IU 20.000 می‌باشد. علائم مسمومیت حاد با ویتامین A غیر اختصاصی است که شامل سردرد، حالت تهوع، تاری دید، سرگیجه و استفراغ می باشد که در مسمومیت های شدید خواب آلودگی هم رخ می دهد. بیماران دارای نشانه مسمومیت باید به مرکز درمان ارجاع شوند. برای جلوگیری از جذب باید از زغال فعال استفاده کرد. میزان بیلی روبین، INR و سطح کلسیم در هنگام مسمومیت مزمن باید کنترل شود. نکته جالب توجه خطر بالقوه جدی مصرف مقادیر زیاد ویتامین A در دوران بارداری و اثرات تراتوژنیک آن است. مقادیر بیش از 10.000 IU رتینول در دوران بارداری تراتوژنیک می باشد که متاسفانه در فرآورده مولتی ویتامین تراپیوتیک موجود در فهرست رسمی دارویی ایران مقدار IU 25.000 از این ویتامین وجود دارد و علی رغم این مساله کارخانه سازنده مصرف آن را در دوران بارداری در گروه Safe و با Label بارداری A قرارداده است.

ویتامین E

یکی دیگر از ویتامین‌های محلول در چربی است که اثرات مصرف طولانی مدت مکمل های این ویتامین در مطالعات اخیر شدیدا زیر سوال رفته است و شواهد به ضرر آن است. اکثر مطالعات نشان داده اند که مقادیر 100 تا 400 IU از این ویتامین در روز ایمن می باشد (هر mg 1/1 از ویتامین E به فرم Alpha tocopherol معادل یک IU از این ویتامین است)، اگرچه مطالعات اخیر نشان داده اند که مصرف این مکمل بیش از IU 400 در روز با خطر افزایش مرگ و میر (All-Coues Mortality) و خونریزی همراه خواهد بود. با این وجود حداکثر مقدار قابل تحمل روزانه این ویتامین در بالغین IU 1.000 است که البته تجویز این مقدار فقط در افرادی که مبتلا به کمبود این ویتامین هستند توصیه می شود. مصرف ویتامین E بیشتر از مقدار مورد نیاز روزانه (RDA) با خطر افزایش خونریزی همراه است و از این لحاظ در بیمارانی که از داروهای آنتی کواگولانت استفاده می کنند این قضیه اهمیت بیشتری خواهد داشت. همچنین مصرف مکمل های ویتامین E در اطفال باعث کاهش پاسخ هماتولوژیک به آهن در اطفال مبتلا به کم خونی فقر آهن می شود. اگرچه تا کنون هیچ سندرمی از مسمومیت حاد با این ویتامین شرح داده نشده است ولی علائم گوارشی مانند اسهال، تهوع، نفخ معده را می توان نام برد. در موارد مسمومیت حاد در بیمارانی که با خطر خونریزی مواجه هستند یا بیمارانی که سابقه CVA هموراژیک دارند، برای کاهش جذب آن می‌توان از زغال فعال استفاده کرد. 

ویتامین D

ویتامین D نیز از دسته ی ویتامین‌های محلول در چربی است و مصرف بیش از حد آن، به خصوص اگر همراه با مصرف زیاد کلسیم باشد، می‌تواند به مسمومیت منجر شود. RDA برای این ویتامین در بالغین قبل از سن 70 سالگی IU 600 و پس از آن IU 800 است. در صورت مصرف روزانه IU 1.600 به مدت طولانی مسمومیت مزمن رخ خواهد داد و در صورت مصرف بیش از 2.000 واحد در کودکان و 75.000 واحد در بزرگسالان به زودی علائم مسمومیت با ویتامین D روی خواهد داد ولی مسمومیت حاد با این ویتامین گزارش نشده است و بروز مسمومیت معمولا در مصرف تحت حاد و مزمن آن رخ می دهد. نکته قابل توجه اینجاست که کپسول نرم (Pearl) این دارو حاوی 50.000 IU و آمپول آن 300.000 IU است. علائم هایپرویتامینوز D که به علت هایپرکلسمی رخ می دهند شامل: کانفیوژن، پلی اوری، پرنوشی، بی اشتهایی، استفراغ و ضعف عضلانی است. مسمومیت مزمن آن باعث دمینرالیزیشن (Demineralization) و دردهای استخوانی خواهد شد. کلسیفیه (Calcification) به دنبال هایپرکلسمی ممکن است رخ دهد که در صورت رسوب کلسیم در کلیه، قلب، ریه ها و گوش داخلی عوارض کلی این اختلال که شامل سنگ کلیه و نارسایی کلیه، کاهش شنوایی و .. ممکن است بروز پیدا کند. در صورت مصرف خوراکی مقادیر زیاد این ویتامین به صورت حاد استفاده از زغال فعال می تواند موثر واقع گردد.

مسموميت با داروهاي داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای

در خلال سال‌های 1950-1980 داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs)، به شکل گسترده در درمان طیف وسیعی از اختلالات عصبی مورد استفاده قرار گرفتند. علیرغم اینکه مهار کننده های اختصاصی بازجذب سرتونین (Selective Serotonin Reuptake Inhibitor) به عنوان درمان خط اول افسردگی پذیرفته شده اند اما TCAs همچنان برای این منظور کاربرد دارند. این دسته دارویی در درمان اختلالات متعددي من‌جمله هراس، وسواس، درد مزمن، پروفيلاكسي ميگرن و … هم استفاده می شوند كه مرهون مكانيسمهاي اثر متنوع اين دسته دارويي شامل

–         مهار بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین

–         بلاک کانال های سدیمی سریع در قلب

–         آنتاگونیزه کردن گیرنده های مرکزی و محیطی موسکارینی

–         آنتاگونیزه کردن گیرنده های هیستامینی (H1)

–         و آنتاگونیزه کردن گیرنده های GABA است.

دوزهای درمانی TCAs به سرعت از دستگاه گوارش جذب شده و طی 8-2 ساعت به حداکثر غلظت پلاسمایی می رسند. به دنبال مسمومیت، اثرات آنتی موسکارینی باعث تاخیر در سرعت تخلیه معده و کاهش سرعت جذب می شود در نتیجه زمان رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایی طولانی تر خواهد بود. این دسته دارویی لیپوفیل بوده و حجم توزیع (Volume of Distribution = Vd) بالايي دارند. در پلاسما، دارو به مقدار زیادی به پروتیئن ها متصل می شود. از بالا بودن Vd و اتصال به پروتئین های پلاسما می توان به این نتیجه رسید که القای دیورز، دیالیز و هموپرفیوژن جایگاهی در کنترل مسمومیت با TCAs نخواهد داشت.

این داروها در کبد متابولیزه شده و نیمه عمر آنها (بسته به اینکه متابولیت فعال داشته باشند یا خير) بین 58-7 ساعت متغیر است، اما به دنبال مسمومیت، نیمه عمر می تواند افزایش یابد. 70% دوز مصرفی به شکل متابولیت غیرفعال از طریق کلیه دفع شده و مابقی وارد سیستم صفراوی می شود. سیکل انتروهپاتیک این داروها باعث تاخیر در حذف نهایی درصد قابل توجهی از دوز مصرفی، طولانی شدن جذب و تشدید مسمومیت می گردد.

علائم بالینی

علائم بالینی مسومیت با TCAs شامل تضعیف سیستم اعصاب مرکزی (به علت اثرات آنتی هیستامینی)، اختلال در سطح هوشیاری، تشنج (به علت مهار گیرنده گابا، جلوگيري از بازجذب نوراپي‌نفرين و سروتونين و اثرات آنتي كولينرژيك)، دلیریوم یا توهم می باشد. در موارد شناخته شده یا مشکوک به مسمومیت با این دسته دارویی بایستی کنترل وضعیت CNS به کرات صورت بگیرد زیرا این امکان وجود خواهد داشت که سطح هوشیاری بیماری به سرعت تغییر کند.

 آریتمی، کاهش سرعت هدایت قلب، افت فشار خون و علائم مربوط به اثرات آنتی کولینرژیک (افزایش دمای بدن، فلاشینگ، گشاد شدن مردمک ها، فلج روده، احتباس ادراری و تاکی کاردی سینوسی) نیز شایع می باشد. بلافاصله بعد از مصرف دوز بالای این داروها ممکن است بیماران در ظاهر مشکلی نداشته باشند اما وضعیت آنها به سرعت رو به وخامت خواهد رفت.

مرگ و میر بالا به دنبال مصرف دوز بالای این داروها عمدتا به علت افت فشار خون مقاوم به درمان می باشد که به علت کاهش قدرت انقباض قلب (ناشی از بلاک کانال های سریع سدیمی) و گشاد شدن عروق محیطی (ناشی از بلاک گیرنده های آلفا-1) است. 

تست های تشخیصی

تشخیص مسمومیت با TCAs، بر انجام ECG و سایر تست های آزمایشگاهی غیر اختصاصی (CBC، BUN، کراتینین، گلوکز، الکترولیت ها، ABG، U/A و Chest X-Ray) استوار است. بارزترین تغییر در ECG، پهن شدن QRS می باشد. سایر تغییرات شامل طولانی شدن  PR و فاصله QT، بلاک سیستم هیس-پورکنژ است. اندازه گیری سطح پلاسمایي TCA به آسانی در دسترس نبوده و به علاوه چندان در درمان مسمومیت مفید نخواهد بود (هر چند به تشخیص مسومیت کمک خواهد کرد).

کنترل مسمومیت

در موارد مشکوک به مسمومیت با TCAs، بیمار باید هر چه سریعتر به مرکز درمانی منتقل شود. اقدامی جهت کنترل مسمومیت در منزل نمی توان انجام داد. به منظور پاکسازی دستگاه گوارش هرگز نباید از القای استفراغ استفاده کرد زیرا احتمال قریب الوقوع اختلال سطح هوشیاری و تشنج وجود خواهد داشت.² تمام بیماران (حتی افرادی که بدون علامت هستند) باید حداقل برای 6 ساعت تحت مانیتورینگ قلبی باشند.

 بلافاصله بایستی ارزیابی و سپس درمان انجام شود. بیمار به دستگاه مانیتورینگ قلبی متصل شده و رگ گرفته شود. در مواردی که تضعیف CNS و/یا ناپایداری همودینامیک وجود دارد؛ انتوباسیون سریع توصیه می شودECG . 12-Lead از تمام بیماران گرفته می شود.

پس از حفظ راههای هوایی و برقراری جریان خون به بافت ها، می توان از تجویز شارکول جهت کاهش جذب استفاده کرد البته در صورتی که امکان انسداد روده ها، فلج روده یا سوراخی شدگی روده وجود نداشته باشد و بیش از دو ساعت از مصرف دارو نگذشته باشد.